60 yildan ko’proq vaqt oldin o’tkazilgan o’rta maktab o’quvchilarining klassik tadqiqoti birinchi marta jozibali va sportchi o’rta maktab o’quvchilari tengdoshlari bilan munosabatlarda juda ko’p afzalliklarga ega ekanligini ko’rsatdi. Ushbu tadqiqotga kiritilgan barcha maktablarda yaxshi o’quvchilardan ko’ra ko’proq o’g’il bolalar yulduz sportchilar sifatida esda qolishni xohlashdi. “Yaxshi ko’rinish” ko’pchilik maktablarda qizlar uchun etakchi olomon a’zosi bo’lish uchun zarur bo’lgan dastlabki uchta atributlardan biri edi.

Yaqinda o’tkazilgan tadqiqotlar bu topilmalarni tasdiqladi – jozibali va sportchi o’smirlar hali ham o’smir tengdoshlari guruhlarida ustunlik qiladi. Jozibadorligi va atletikasi past bo’lganlar, odatda, ularning bo’ysunuvchilari bo’lishadi. Muammo faqat o’smirlar ijtimoiy guruhlaridagi maqomdan tashqarida – yoqimsiz va sport bilan shug’ullanmaydigan o’quvchilarda ijtimoiy tashvish, ko’proq shaxslararo muammolar va keyinchalik hayotda ta’lim va kasbiy yutuqlar kamayishi kuzatiladi.

Tadqiqot muallifi Meri Peyj Leggett-Jeyms va uning hamkasblari o’quv yili davomida tengdoshlar va shaxslar o’rtasidagi maqomning o’zgarishi bilan past jozibadorlik va atletikaning to’g’ridan-to’g’ri va bilvosita bo’ylama assotsiatsiyasini o’rganishni xohlashdi. Ularning bashoratiga ko’ra, yil o’tgan sari yoqimsiz va sportchi bo’lmagan yoshlar tobora ommabop bo’lib qoladi va bu ularni yolg’iz his qilishiga va spirtli ichimliklarni suiiste’mol qilish ehtimoli ko’proq bo’ladi. Ular, shuningdek, tengdoshlari tomonidan rad etilishini ushbu munosabatlardagi potentsial omil sifatida ko’rib chiqdilar.

Tadqiqot ishtirokchilari Janubiy Florida davlat maktabining 238 o’quvchisi va Litvaning kichik bir shahridagi ettita o’rta maktabda 342 o’quvchi bo’ldi. Namuna turli sinf o’quvchilarini o’z ichiga oladi. Ularning yoshi 10 yoshdan 13 yoshgacha bo’lgan. Talabalar bir o’quv yili davomida 3 ta vaqt oralig’ida bir xil so’rovnomani to’ldirishdi. O’z-o’zini tanlashga moyil bo’lish xavfini oldini olish uchun tadqiqotchilar tadqiqotga faqat talabalarning 2/3 qismidan ko’prog’i barcha so’rovlarni to’ldirgan sinflardagi talabalarni kiritdilar.

Talabalar tengdoshlari orasida mashhurlikni baholashni yakunladilar. Ularga sinfdagi o‘quvchilar ro‘yxati ko‘rsatildi va ular sportchi (“sportga yaxshi”), jozibali (“yaxshi ko‘rinish”), mashhur bo‘lmagan (“mashhur bo‘lmagan”) va rad etilgan (“yo‘q”) o‘quvchilarni nomzod qilib ko‘rsatishni so‘rashdi. bilan vaqt o’tkazish yoqadi”). Tadqiqotchilar har bir talaba olgan nominatsiyalar sonini hisoblab chiqdilar (sinf hajmiga bo’lingan holda) va o’z tahlillarida bu o’lchovlardan foydalanishdi. Bundan tashqari, talabalar spirtli ichimliklarni suiiste’mol qilish (4 ta mavzu, masalan, “Siz qanchalik tez-tez pivo, likyor yoki vino ichgansiz va mast bo’ldingiz?”) va yolg’izlik (5 ta mavzu, masalan, “Men maktabda yolg’izman” ).

Natijalar shuni ko’rsatdiki, barcha baholashlar yil davomida nisbatan barqaror edi. Spirtli ichimliklarni suiiste’mol qilish eng xilma-xildir. Jozibadorlik va atletizm nominatsiyalari yolg’izlik, mashhur emaslik va rad etish ko’rsatkichlariga nisbatan biroz barqarorroq bo’ldi. Ko’proq jozibadorlik va atletizm nominatsiyasiga ega bo’lgan ishtirokchilar yolg’izlik ko’rsatkichlari pastroq bo’lib, kamroq mashhur bo’lmaganlar sifatida tanlanishgan. Ko’pincha jozibali deb tanlanganlar rad etilganlar sifatida kamroq tanlandi. Mashhur bo’lmagan ishtirokchilar ko’pincha yolg’iz ekanliklarini aytishdi. Ular ham tez-tez rad etilgan.

Vaqt nuqtalari o’rtasidagi bog’lanishlarga nazar tashlaydigan bo’lsak, avvalroq jozibadorroq va sportchiroq deb baholangan ishtirokchilar keyinchalik tengdoshlari tomonidan nomaqbul deb tanlanishgan. Tadqiqotchilar statistik modellarni sinovdan o’tkazdilar, unda jozibadorlikning pastligi va sportning pastligi spirtli ichimliklarni suiiste’mol qilish va yolg’izlikka olib keladi. Natijalar ushbu ikkala modelni qo’llab-quvvatladi va bu o’zgaruvchilar o’rtasidagi bunday munosabatlar mumkinligini ko’rsatdi.

Rad etish uchun ham xuddi shunday natijalarga erishildi – ilgari sportchi sifatida qabul qilingan odamlar keyinchalik yolg’iz qolish ehtimoli biroz kamroq edi. Ko’proq jozibador deb ko’rilgan ishtirokchilar keyinroq rad etilishi ehtimoli kamroq edi. Natijalar shuni ko’rsatdiki, jozibadorligi pastroq bo’lgan model keyinchalik rad etish orqali spirtli ichimliklarni suiiste’mol qilishga olib keladi.

“Tengdoshlari tomonidan qadrlanadigan fazilatlarga ega bo’lmagan yoshlar guruhdagi bo’yining yomonlashuvidan kelib chiqadigan moslashishda qiyinchiliklarga duch kelishlari mumkin. Jozibador bo’lmagan talabalar va sport bilan shug’ullanmaydigan talabalar o’quv yili davomida tobora ommalashib bormoqda. O’sib borayotgan marginallashuv, o’z navbatida, yolg’izlik va spirtli ichimliklarni suiiste’mol qilishni kuchaytiradi “, deb xulosa qilishdi tadqiqot mualliflari.

Tadqiqot o’smirlar o’rtasidagi ijtimoiy munosabatlarni belgilovchi omillarni ilmiy tushunishga qimmatli hissa qo’shadi. Ammo shuni ta’kidlash kerakki, ushbu tadqiqotda kuzatilgan omillar o’rtasidagi bog’liqlik haqiqatan ham juda kichik edi. Garchi sportchilik va jozibadorlik muhim rol o’ynasa-da, mashhurlik, rad etish, yolg’izlik va spirtli ichimliklarni suiiste’mol qilish, birinchi navbatda, bu ikkisidan boshqa omillar bilan belgilanadi.