Die Weltwoche: Sizningcha, urushning tugashi yevropaliklarning, ayniqsa, hozir uzoq va dahshatli uyqudan uyg‘onayotganga o‘xshagan nemislarning qalbida ulkan o‘zgarishlarga olib keladi, deb o‘ylamaysizmi?

Karl Gustav Yung: Ha, albatta. Nemislarga kelsak, biz ruhiy muammoga duch keldik, uning ahamiyatini hali tasavvur qilish qiyin, lekin uning konturlarini men davolayotgan bemorlar misolida tushunish mumkin.

Psixologga bir narsa aniq, ya’ni u natsistlar va rejim muxoliflari o’rtasidagi keng tarqalgan sentimental bo’linishga ergashmasligi kerak. Men aniq anti-natsistlar bo’lgan ikki bemorni davolayapman, lekin ularning orzulari shuni ko’rsatadiki, ularning barcha odob-axloqlari ortida, zo’ravonlik va shafqatsizlik bilan aniq natsist psixologiyasi hali ham tirik.

Shveytsariyalik jurnalist feldmarshal fon Kyuxlerdan (Georg fon Küxler (1881-1967) 1939-yil sentabrda G‘arbiy Polshaga bostirib kirishga rahbarlik qilgan. U Nyurnberg tribunali tomonidan harbiy jinoyatchi sifatida ayblanib, qamoq jazosiga hukm qilingan) Germaniyaning Polshadagi vahshiyliklari haqida so‘raganida, u g’azab bilan xitob qildi: “Kechirasiz, bu Vermaxt emas, bu partiya!” – odobli va insofsiz nemislarga bo’linish juda sodda ekanligining ajoyib namunasi. Ularning barchasi ongli ravishda yoki ongsiz ravishda, faol yoki passiv ravishda dahshatlarga jalb qilinadi.

Ular nima bo’layotgani haqida hech narsa bilishmasdi va shu bilan birga bilishardi.

Siyosatchilarni chalkashtirib yuboradigan va bundan keyin ham chalkashtirib yuboradigan jamoaviy aybdorlik masalasi psixolog uchun shubhasiz haqiqatdir va davolashning eng muhim vazifalaridan biri nemislarni o’z ayblarini tan olishga majbur qilishdir. Allaqachon ularning ko’plari menga davolanishimni so’rab murojaat qilishmoqda.

Agar so’rovlar Gestapodan bir nechta odamni ayblashga qarshi bo’lmagan “odobli nemislar” dan bo’lsa, men bu ishni umidsiz deb hisoblayman. Men ularga “Buxenvald haqida qanday fikrdasiz?” kabi bir ma’noli savollar bilan anketalarni taklif qilishdan boshqa ilojim yo‘q. Bemor o’z aybini tushunib, tan olgan taqdirdagina individual davolash qo’llanilishi mumkin.

Ammo nemislar, butun xalq qanday qilib bu umidsiz ruhiy vaziyatga tushib qolishlari mumkin edi? Bu boshqa millat bilan sodir bo’lishi mumkinmi?

Bu erda biroz chekinishimga ijozat bering va Milliy sotsialistik urushdan oldingi umumiy psixologik o’tmish haqidagi nazariyamni bayon etaman. Boshlanish nuqtasi sifatida amaliyotimdan kichik bir misol keltiraylik.

Bir kuni bir ayol mening oldimga kelib, erini qattiq aybladi: u haqiqiy shayton, uni azoblaydi va quvg’in qiladi va hokazo. Darhaqiqat, bu odam hech qanday iblis niyatidan begunoh, mutlaqo hurmatli fuqaro bo’lib chiqdi.

Bu ayol o’zining aqldan ozgan fikrini qaerdan oldi? Shunchaki, shayton o’z qalbida yashaydi, u o’z xohish-istaklarini va g’azabini eriga o’tkazib, uni tashqariga ko’rsatadi. Men unga bularning barchasini tushuntirdim va u tavba qilgan qo’zichoq kabi rozi bo’ldi. Hammasi yaxshidek tuyuldi. Shunga qaramay, aynan shu narsa meni bezovta qildi, chunki ilgari erning surati bilan bog’liq bo’lgan shayton qaerga ketganini bilmayman.