Katta yoshdagi surunkali yallig’lanish bilan bog’liq bolalik izolyatsiyasi

Yaqinda o’tkazilgan tadqiqot shuni ko’rsatdiki, yolg’iz yashash va bolalikdan ijtimoiy izolyatsiyani boshdan kechirish kattalardagi yallig’lanish darajasining oshishi bilan bog’liq. Miya, xulq-atvor va immunitetda chop etilgan tadqiqot ijtimoiy aloqalarning jismoniy salomatlikka sezilarli ta’sirini ta’kidlaydi.

Ushbu tadqiqotning motivatsiyasi sog’liq va uzoq umr ko’rishda ijtimoiy munosabatlarning hal qiluvchi rolini ko’rsatuvchi ko’plab dalillardan kelib chiqdi. Ilgari olib borilgan tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, ijtimoiy aloqalar nafaqat foydali, balki salomatlikni saqlash uchun zarurdir.

Ayniqsa, qiziqarli jihat ijtimoiy izolyatsiya va yallig’lanishning kuchayishi o’rtasidagi potentsial bog’liqlikdir, bu turli xil sog’liq muammolarining asosiy omilidir. Tadqiqotchilar ijtimoiy munosabatlarning turli jihatlari, xususan, yolg’iz yashash, bolalik davridagi ijtimoiy izolyatsiya va yolg’izlik turli surunkali kasalliklar uchun ma’lum xavf omili bo’lgan yallig’lanish bilan qanday bog’liqligini o’rganish uchun ushbu tadqiqotga kirishdi.

Grinvich universiteti psixologiya o’qituvchisi, tadqiqot muallifi Timoti Metyus: “Hozirda ijtimoiy izolyatsiya va yolg’izlik erta o’lim uchun xavf omillari ekanligi haqida ko’plab dalillar mavjud”, dedi. “Biz bu tajribalar, ayniqsa bolalik davrida boshdan kechirilganda, biologik singdirilishi mumkin bo’lgan potentsial jarayonlarni o’rganishga qiziqdik. Boshqa stressli bolalik tajribalari haqidagi adabiyotlarga asoslanib, biz yallig’lanishni ishonchli nomzod deb taxmin qildik.

Uch xil kogortada o’tkazilgan tadqiqot ishonchli natijalarni ta’minlash uchun katta namuna hajmini o’z ichiga oldi. Daniyada tadqiqotga shoshilinch ravishda yotqizilgan 6144 nafar bemor kirdi. Yangi Zelandiyada tadqiqot tug’ilish kogortasini o’rganishda 881 ishtirokchining ma’lumotlarini tahlil qildi va Buyuk Britaniyada egizak kogortadan 1448 ishtirokchi ishtirok etdi.

Tadqiqotda ijtimoiy izolyatsiya va yolg’izlikning to’g’ridan-to’g’ri va ishonchli o’lchovlari qo’llanilgan. Daniya kohortida yolg’iz yashash ijtimoiy izolyatsiya uchun proksi sifatida ishlatilgan. Yangi Zelandiya va Buyuk Britaniya kogortalarida bolalik davridagi ijtimoiy izolyatsiya va kattalardagi yolg’izlik batafsil so’rovnomalar va suhbatlar orqali baholandi.

Tadqiqotchilar yallig’lanishni uch xil biomarker yordamida o’lchadilar: C-reaktiv oqsil (CRP), Interleykin-6 (IL-6) va yangi marker eruvchan urokinaz plazminogen faollashtiruvchi retseptorlari (suPAR).

Daniyada yolg’iz yashovchi bemorlar yolg’iz yashamaydiganlarga qaraganda uchta yallig’lanish belgilarining yuqori darajasini ko’rsatdi. Biroq, yosh, jins, tana massasi indeksi va chekish kabi omillarga moslashtirilgandan so’ng, faqat yuqori suPAR darajalari muhim bo’lib qoldi.

“Biz uch xil biomarker yordamida yallig’lanishni o’lchadik”, dedi Metyus PsyPostga. “Ulardan ikkitasi, CRP va IL-6 juda keng qo’llaniladi, uchinchisi, suPAR esa, tizimli surunkali yallig’lanishni o’rganish uchun foydali bo’lgan nisbatan yangi markerdir. Uchalasidan ijtimoiy izolyatsiya eng ko’p suPAR bilan bog’liq edi.”

Yangi Zelandiyada 38 yoshida bolalik davridagi ijtimoiy izolyatsiya yoki yolg’izlikni boshdan kechirgan ishtirokchilar 45 yoshida barcha uchta biomarkerning yuqori darajasiga ega edi. Bu assotsiatsiyalar boshqa ta’sir qiluvchi omillarni hisobga olgandan keyin ham suPAR uchun ahamiyatli bo’lib qoldi.

Buyuk Britaniyadagi yoshlarni o’rganishda bolalik davridagi ijtimoiy izolyatsiya 18 yoshida ushbu biomarkerlarning yuqori darajalari bilan bog’liq edi, ammo tuzatishlardan so’ng faqat suPAR darajalari ahamiyatli bo’lib qoldi.

Ushbu natijalar birgalikda shuni ko’rsatadiki, yolg’iz yashash va bolalik davrida ijtimoiy izolyatsiyani boshdan kechirish, yolg’izlikdan ko’ra, ayniqsa suPAR belgisi bilan ko’rsatilgan yallig’lanishning kuchayishi bilan ko’proq bog’liqdir. Ijtimoiy izolyatsiya ijtimoiy aloqalar va boshqalar bilan o’zaro munosabatlarning ob’ektiv etishmasligini anglatadi, yolg’izlik esa, ijtimoiy aloqalarning haqiqiy sonidan qat’i nazar, yolg’iz qolish yoki boshqalardan uzilishning sub’ektiv tuyg’usidir.

“Asosiy topilma shundan iboratki, ijtimoiy jihatdan izolyatsiya qilingan bolalar ko’p yillar o’tgach, balog’at yoshida surunkali yallig’lanish belgilarini ko’rsatishi mumkin, bu esa o’z navbatida yurak xastaliklari va diabet kabi kasalliklar xavfini ko’rsatishi mumkin”, deb tushuntirdi Metyus. “Shuning uchun, biz o’z tengdoshlari guruhining chekkasida qolgan bolalarni qo’llab-quvvatlash uchun erta harakat qilishimiz kerak.”

Oldinga qarab, topilmalar kelajakdagi tadqiqotlar uchun bir nechta yo’llarni ochadi. Keyingi tadqiqotlar ijtimoiy izolyatsiya va yolg’izlikning yanada kengroq va to’g’ridan-to’g’ri chora-tadbirlarini o’rganishi va vaqt o’tishi bilan ushbu ijtimoiy omillar yallig’lanishga qanday ta’sir qilishini yaxshiroq tushunish uchun uzunlamasına dizaynlarni o’z ichiga olishi mumkin.

Yana bir muhim yo’nalish ijtimoiy omillar va jismoniy salomatlik o’rtasidagi o’zaro ta’sirni chuqurroq tushunish imkonini beradigan gipotalamus-gipofiz-adrenal o’qning roli kabi bu assotsiatsiyalar asosidagi biologik mexanizmlarni o’rganishdir.

“Biz chekish va tana massasi indeksi kabi potentsial chalg’ituvchi o’zgaruvchilarni nazorat qilishga g’amxo’rlik qilgan bo’lsak-da, sabab gipotezalarini ilgari surish uchun keyingi ish olib borilishi mumkin”, dedi Metyus. “Yallig’lanish choralarini aralashuv tadqiqotlariga kiritish – bu oldinga siljishning bir usuli.”

“Ushbu tadqiqotning kuchli tomoni shundaki, biz topilmalarni bir nechta namunalarda, shu jumladan, ishtirokchilarni bolalikdan voyaga etgunga qadar kuzatib borgan ikkita populyatsiya vakili kohort tadqiqotida takrorlashga muvaffaq bo’ldik.”