Behruzbek Hamidov
Ko’pchiligimiz hayotimizda hech bo’lmaganda bir marta “Men buni ertaga qilaman” deb aytganmiz. Ehtimol, siz buni doimo qilasiz. Bu prokrastinatsiya deb ataladi. Bu jarayon, biz doimo ishni keyinga qoldiramiz, garchi buning uchun hech qanday sabab yo’q.
Biror ishni keyinga qoldirganimizda, biz tezda e’tiborimizni shu qadar aqlsiz va nafis tarzda bajarilishi kerak bo’lgan ishdan chalg’itamiz, hatto harakatsizligimiz uchun o’zimizni aybdor his qilmaymiz. Ba’zan biz buni bilmasdan avtomatik ravishda qilamiz. Xo’sh, qanday alomatlar bu hodisaning boshlanishini ko’rsatadi?
Kechiktirish belgilari
Albatta, biror narsa qilish uchun oxirgi daqiqagacha kutish aniq. Shuningdek:
- Tavakkal qilishni yoki yangi narsalarni sinab ko’rishni istamaslik (masalan, uyda qolish va odatdagidan tashqariga chiqishni xohlamaslik yoki odatiy holga tushmaslik).
- Noxush ish bilan duch kelganingizda kasal bo’ling.
- Qarama-qarshilik yoki qarorlardan qoching.
- Sizning baxtsizligingiz uchun boshqalarni yoki vaziyatni ayblash (uni zerikarli deb atash).
- Katta rejalar tuzing, lekin ularni hech qachon amalga oshirmang.
Kechiktirish jarayoni quyidagicha ko’rinadi:
- Siz ma’lum bir natijaga erishmoqchisiz – muhim va mazmunli: “Men buni qilishim kerak. Men boshlashim kerak.”
- Siz haqiqiy va idrok etilgan manfaatlar bilan kechiktirasiz yoki hali boshlamayapsiz: “Ertaga boshqa qiladigan ishim bo’lmaganda buni qilaman”.
- Siz ko’proq kechiktirasiz, o’zingizni tanqid qilasiz: “Men ertaroq boshlashim kerak edi”.
- Vazifa oxirigacha, odatda, shoshqaloqlik bilan bajarilgunga qadar, siz ko’proq kechiktirasiz: “Keling, ishni tugatamiz.” Yoki umuman bajarilmaydi: “Men buni qila olmayman”. Keyin o’zingizni haqorat qilasiz. Siz o’zingizni aybdor his qilasiz va buni boshqa qilmaslikka va’da berasiz. Yoki sodir bo’lgan narsalarni butunlay chegirma.
Sabablari
Odamlar turli sabablarga ko’ra narsalarni kechiktiradilar. Ammo kechiktirish odatda bir qator asoratlarning yon mahsulotidir. Ba’zi odamlarda konsentratsiya etishmaydi. Ularga o’z sa’y-harakatlarini tartibga solish va o’z ustuvorliklariga sodiq qolish qiyin: ular ko’pincha unutishadi va yo’lda qolish uchun qo’shimcha kuch sarflashadi. Agar ular zerikarli mashg’ulotlar va jadvallarni diqqat bilan boshqarmasalar, ular ikki tomonlama muammolarga duch kelishadi: boshlang’ich faoliyat va kechikish tufayli yuzaga kelishi mumkin bo’lgan yangi asoratlar.
Ba’zi o’zini o’zi yoqtiradigan odamlar tartib va jadvallarga qarshi isyon ko’tarishadi, chunki ular o’z qoidalari bo’yicha yashashni xohlashadi va boshqalar ularning xohishlariga mos kelishini kutishadi. Bu o’zini o’ylaydigan guruh o’zlarining ma’rifiy shaxsiy manfaatlarini rivojlantirishni kechiktiradi.
Boshqalar ular haqida nima deb o’ylashlari haqida juda ko’p tashvishlanadigan odamlar norozilikdan qochish uchun kechiktirishi mumkin.
Kechiktirishni qanday engish mumkin?
Kechiktirish, boshqa salbiy odatlar kabi, engish mumkin:
- Muammoni tan oling. Ehtimol, sabab ustuvorliklar yoki haqiqatan ham yaxshi sababdir, lekin agar kechikish doimiy asosda bo’lsa, o’ylash mantiqan.
- Sabablarni qidiring. Bu aniq bo’lmasligi mumkin, lekin ba’zida biz ishni boshlamaymiz, masalan, bu bizga juda katta va murakkab bo’lib tuyuladi, biz yomon natijadan qo’rqamiz yoki jarayondan salbiy his-tuyg’ularni boshdan kechiramiz. Ko’p sabablar bo’lishi mumkin.
- Sabablariga qarab kurashning turli usullarini sinab ko’ring. Birinchidan, siz o’zingizni aybdor his qilishni to’xtatishingiz kerak. Keyin siz konsentratsiyani yaxshilash uchun turli usullarni sinab ko’rishingiz mumkin, masalan, Pomodoro.
Izzattillo Islomov
