Izzattillo Islomov
davrida kognitiv ishlash, kayfiyat va uyquchanlikka ta’sirini o’rganib chiqdi. Tadqiqotchilar uglevodlarda past bo’lgan va keton tanachalarini ishlab chiqarishni ko’paytiradigan ketogenik parhez uglevodlarga asoslangan dietaga nisbatan bu omillarga ijobiy ta’sir ko’rsatishini aniqladilar.
Uyqusizlik harbiy xizmatchilar orasida keng tarqalgan muammo bo’lib, miya uchun asosiy energiya manbai bo’lgan miya uglevodlari (CHO) ning kamayishi bilan bog’liq. CHO ning bu pasayishi kognitiv samaradorlikning pasayishi bilan bog’liqligi ma’lum. Bundan farqli o’laroq, ketogenik parhez miya uchun muqobil energiya manbai bo’lib xizmat qiladigan va glyukozaga bo’lgan ishonchni kamaytiradigan keton tanalarini ishlab chiqarishga yordam beradi.
Tadqiqotda 14 kun davomida karbongidrat yoki ketogenik parhezga rioya qilgan etti nafar erkak harbiy xizmatchi ishtirok etdi. Oziqlanishga moslashish davrining so’nggi kunida ishtirokchilar 36 soat davomida hushyor turishdi. Tadqiqotchilar har bir ovqatdan keyin turli vaqt oralig’ida kognitiv samaradorlikni, sub’ektiv uyquchanlikni, kayfiyatni, kapillyar qondagi glyukoza darajasini va keton tanalarini o’lchadi.
Tadqiqotchilar javob vaqtini baholash uchun psixomotor hushyorlik vazifasini (PVT), sub’ektiv uyqu darajasini o’lchash uchun Stenford uyquchanlik shkalasidan va charchoq va kuchni o’lchash uchun kayfiyat shkalasidan foydalanganlar. Ular ketogenik parhez guruhida uglevodlarga asoslangan parhez guruhiga nisbatan qondagi keton darajasi yuqori ekanligini aniqladilar. Bundan tashqari, ketogenik parhez guruhining ishtirokchilari tezroq reaktsiya vaqtlari, kamroq uzilishlar va PVTda yuqori o’rtacha ball bilan yaxshiroq kognitiv ishlash ko’rsatdilar. Ular, shuningdek, uglevodlarga asoslangan dieta guruhiga qaraganda, sub’ektiv uyquchanlik, charchoqning pasayishi va kuchning ortishi haqida xabar berishdi.
Xulosa qilib aytganda, tadqiqot shuni ko’rsatdiki, ikki haftalik ketogenik parhez erkak harbiy xizmatchilarning 36 soatlik uyg’onish vaqtida kognitiv ishlash, kayfiyat va uyquchanlikka foydali ta’sir ko’rsatdi. Shu bilan birga, ushbu jamiyatda ketogenik parhezlarni joriy qilishdan oldin xavfsizlik va samaradorlik ta’sirini baholash uchun haqiqiy harbiy operatsiyalarga va kattaroq, yanada xilma-xil namuna populyatsiyalariga yaqindan o’xshash tadqiqot dizaynlaridan foydalangan holda keyingi tadqiqotlar zarur.
Behruzbek Hamidov
