Hissiy tushkunlik nima?

Bu atama lotincha “behuda yoki bajarilmagan kutish” degan ma’noni anglatuvchi “frustratio” so’zidan hosil bo’lgan. Ko’ngilsizlik, oddiy so’z bilan aytganda, kuchli umidsizlik natijasida paydo bo’lgan ruhiy holat. Biror narsa qilish, biror narsaga intilish, odamning ma’lum bir yoqimli umidlari bor edi, lekin ular amalga oshmadi, rejalar barbod bo’ldi. Bu umidsizlik tuyg’usini keltirib chiqaradi, uning chuqurligi insonning hissiy holati qanchalik azoblanishini aniqlaydi. Psixologlarning ta’kidlashicha, muvaffaqiyatsizlikdan chalkashlik va qayg’u – bu tabiiy reaktsiya. Ammo agar odam buni uzoq vaqt davomida his qilsa, u muqarrar ravishda psixikaga ta’sir qiladigan muammoga aylanadi.

Frustratsiya – bu psixikaga shikast etkazuvchi hissiy holat bo’lib, u butun bir qator salbiy oqibatlarga olib keladi. Chuqur umidsizlik fonida kuchli noqulaylik paydo bo’ladi, ko’pincha depressiyaga aylanadi. Inson doimo yomon kayfiyatga ega, uning xarakteri o’zgaradi, tajovuzkorlik va g’ayritabiiy xatti-harakatlar paydo bo’ladi. Shuning uchun bu holatning sabablarini o’z vaqtida topish va undan xalos bo’lishni boshlash muhimdir.

Ko’ngilsizlikning sabablari, belgilari va oqibatlari

Xafagarchilikning provokatorlari – turli xil hodisalar va holatlar, yaqinlaringiz va muhim odamlarning harakatlari, qabul qilingan qarorlar. Adashganlik va noto’g’ri xulosalar fonida yuzaga keladigan bu holatga ko’plab misollar mavjud. Bunday ruhiy holatni keltirib chiqaradigan barcha omillar 4 turga bo’linadi:

• jismoniy;
• psixologik;
• biologik;
• ijtimoiy.

Jismoniy xafagarchiliklarga moliyaviy cheklovlar, qamoq jazosi kiradi. Psixologik orasida – bilim etishmasligi yoki etishmasligi, qo’rquv, shubhalar. Ko’ngilsizlikning biologik sabablari – qarish, tashqi xususiyatlar, tashqi ko’rinishdagi o’zgarishlar. Ijtimoiy sabablar esa boshqalar bilan muloqot bilan bog’liq bo’lgan barcha narsalardir.

Xafagarchilikning asosiy belgilariga quyidagilar kiradi:

• tashvish, hatto eng ahamiyatsiz sabablarga ko’ra tashvishlar;
• umidsizlik va umidsizlik hissi;
• muammoni hal qilish imkoniyatiga ishonch yo’qligi;
• asabiylashish;
• izolyatsiya.

Ko’ngilsizlik holatidagi odamning xatti-harakati bu holatning tabiatiga ko’ra farq qiladi. Bu har qanday vosita bilan chalg’itish istagida ifodalangan muammodan qochish bo’lishi mumkin. Agar biror kishi muammoning jiddiyligini ko’rsa va uni tushunsa, u diqqatini unga qaratadi, ammo salbiy his-tuyg’ular unga yechim topishga to’sqinlik qilishi mumkin. Ba’zida umidsizlik holati, aksincha, energiyaning ko’tarilishiga olib kelishi va odamni vaziyatni to’g’irlash yo’llarini izlashga undashi mumkin.

Voqealarning to’g’ri yo’nalishi odam qisqa tajribadan keyin umidsizlikka ijobiy munosabatda bo’lganda sodir bo’ladi. U yechimlarni qidira boshlaydi va narsalarni o’zgartirishga harakat qiladi. Qiyin vaziyatlar bizga salbiy tajribalarni eslab qolish va kelajakda xatolardan qochish imkonini beradi. Ammo agar ruhiy tushkunlik holati davom etsa, biz umidsizlikning salbiy oqibatlari bilan shug’ullanamiz, ular orasida tajovuz, maqsadlardan chetga chiqish, regressiya, o’z muvaffaqiyatsizliklariga ishonish, befarqlik bo’lishi mumkin.

Xafagarchilikdan xalos bo’lish uchun maslahatlar

Endi siz bu holat psixologiyada nimani anglatishini bilasiz, uning sabablari, alomatlari va oqibatlari qanday. Hech kim umidsizlikdan immunitetga ega emas, lekin agar siz undan qanday qutulishni bilsangiz, umidsizliklardan omon qolish osonroq bo’ladi. Ushbu maslahatlardan foydalaning:

1. O’zingizga yon tomondan qarang. Ko’pincha burchakni o’zgartirish foydali bo’ladi. Ba’zida maqsad shunchaki erishib bo’lmaydigan narsa ekanligini tushunib yetadi.
2. Amalga oshirilmagan umidlarni qayta ko’rib chiqing va ularni baholang. Balki ular siz uchun unchalik muhim emasdir?
3. Maqsadlarni yangidan belgilang, yangi rejalar tuzing. Agar siz hali ham orzularingiz amalga oshishiga erishmoqchi bo’lsangiz, hamma narsani yaxshilab o’ylab, qaytadan boshlashga harakat qiling. Har bir bosqichning murakkabligi va maqsadga muvofiqligini baholash bilan bosqichma-bosqich reja tuzishingiz kerak bo’lishi mumkin.
4. Muddati belgilang. Maqsadingizga erishish uchun qancha vaqt ketishini aniqlashga harakat qiling, muddatni belgilang, lekin real bo’ling.
5. Sabr qiling. Shoshilishning hojati yo’q, agar maqsad haqiqatdan ham muhim bo’lsa, sabr qilish mumkin.
6. Dam olishni o’ylab ko’ring. Biz yonib ketganimizda va hissiy charchoqni to’plaganimizda, bu bizga vazifalarni samarali bajarishimizga to’sqinlik qiladi. Ehtimol, sizga ozgina tanaffus, yaxshi dam olish, sevimli mashg’ulotlaringizga qaytish kerakmi?