Yangi tadqiqotlar obsesif-kompulsiv buzuqlik belgilari, mafkuraviy e’tiqodlarga obsesif ehtiros va radikal niyatlar o’rtasida sezilarli bog’liqlikni aniqladi. Agressiv xulq-atvor jurnalida chop etilgan tadqiqot shuni ko’rsatadiki, obsesif-kompulsiv alomatlarning intensivligi nima uchun ba’zi shaxslar ekstremal, ko’pincha zo’ravonlik va mafkuraviy e’tiqodlarni rivojlantirishini tushunishda asosiy omil bo’lishi mumkin. Ushbu tadqiqotning motivatsiyasi bugungi global landshaftda tobora muhim ahamiyat kasb etadigan mavzu bo’lgan shaxslarda radikallashuvni nima boshqarayotganini tushunishni chuqurlashtirish edi. Islomiy terrorizmdan tortib G’arb mamlakatlaridagi populistik harakatlargacha bo’lgan ekstremistik faoliyat va mafkuralarning kuchayishi bilan bu o’zgarishlar ortidagi psixologik jarayonlarni ochish hal qiluvchi ahamiyatga ega bo’ldi. Ushbu tushuncha tinchlik va xavfsizlikni saqlash, shuningdek, zo’ravon ekstremizmning oldini olish va unga qarshi samarali choralarni ishlab chiqish uchun juda muhimdir. “Mening hammuallifim Jocelyn Belanger” mafkuraviy obsesyon “ni kashf etdi va kashf etdi”, deb tushuntirdi birinchi muallif Jais Adam-Troian, Heriot-vatt universiteti Dubayning dotsenti va Bellegarde uchun tashqi xulq-atvor fanlari bo’yicha maslahatchi. “So’nggi meta-tahlillar shuni ko’rsatadiki, bu radikal niyatlarning eng katta bashoratchisi. Men unga mafkuraviy obsesyon OKBda topilgan umumiy xususiyatlarga ega ekanligini ta’kidladim. U rozi bo’ldi va biz mafkuraviy obsesyon va radikal niyatlar OKB belgilari bilan bog’liqligini tekshirishga qaror qildik.” Ushbu munosabatlarni o’rganish uchun tadqiqotchilar 2021 yil dekabridan 2022 yil martigacha bir qator so’rovlar o’tkazdilar. Tadqiqot turli mafkuraviy va diniy guruhlarga, shu jumladan atrof-muhit faollari, demokratlar, Respublikachilar va musulmonlarga qaratilgan. Ishtirokchilar, AQShning barcha fuqarolari, skrining oldidan o’tkazilgan so’rov davomida ushbu guruhlar bilan o’zlarini identifikatsiya qilishlari asosida tanlangan. Jami 1120 kishi tegishli so’rovlarni yakunlab, tahlil qilish uchun muhim ma’lumotlar to’plamini taqdim etdi. Tadqiqotchilar o’zlarining so’rovlarida turli xil psixologik jihatlarni baholash uchun bir qator choralarni qo’lladilar. Bularga ishtirokchilarning o’zlarining mafkuralariga bo’lgan ishtiyoqini o’lchash uchun tarozilar kiritilgan bo’lib, ular orasida farq bor uyg’un ehtiros (muvozanatli va boshqariladigan qiziqish) va obsesif ehtiros (boshqarib bo’lmaydigan va engib bo’lmaydigan qiziqish). Tadqiqotchilar, shuningdek, ishtirokchilarning o’z mafkuralariga sodiqligini, tinch va zo’ravon faollikni qo’llab-quvvatlashini va maxsus shkala yordamida obsesif-kompulsiv alomatlarning og’irligini o’lchashdi. Bundan tashqari, tadqiqotda qo’shimcha o’zgaruvchilar sifatida tashvish, depressiya, giyohvand moddalarni suiiste’mol qilish va bolalikdagi salbiy tajribalar kabi omillar kiritilgan. Topilmalar turli guruhlar bo’yicha izchil edi. Obsesif-kompulsiv alomatlarning zo’ravonligi va mafkuralarga obsesif ehtiros o’rtasida sezilarli ijobiy bog’liqlik mavjud edi. Bundan tashqari, bu ikkala omil ham radikal niyatlarni bashorat qiluvchi bo’lib, obsesif-kompulsiv alomatlardan obsesif ehtirosga va keyinchalik radikal fikrlar va xatti-harakatlarga o’tishni taklif qildi. Ushbu naqsh tashvish va depressiya kabi boshqa omillarga moslashgandan keyin ham mustahkam bo’lib qoldi. “Barcha to’rt namunalari bo’ylab topilmalar va to’g’ri ko’paytirish mustahkamlik,” Adam-Troian PsyPost aytdi. “Endi bu aniq, ammo esda tutingki, biz ushbu loyihani boshlaganimizda, adabiyotlarning aksariyati ruhiy salomatlik va radikal niyatlar o’rtasida kuchli aloqalarni kutish uchun hech qanday sabab yo’q degan xulosaga kelishdi.” O’zgaruvchilar o’rtasidagi murakkab munosabatlarni tushunishga yordam beradigan statistik usul bo’lgan strukturaviy tenglamani modellashtirish yordamida batafsilroq tahlil qilishda tadqiqotchilar obsesif ehtiros vositachi vazifasini bajarishini aniqladilar. Bu shuni anglatadiki, obsesif-kompulsiv alomatlar bilvosita obsesif ehtiros orqali radikal niyatlarga ta’sir ko’rsatdi. Boshqacha qilib aytganda, obsesif-kompulsiv alomatlarning intensivligi mafkuraviy e’tiqodlarga ko’proq obsesif aralashishga olib kelishi mumkin, bu esa o’z navbatida radikal niyatlarga olib kelishi mumkin. “Radikalizatsiya, diniy yoki siyosiy bo’lsin, mafkura atrofida aylanadigan OKB alomatlarining yon mahsuloti bo’lishi mumkin (sog’liq, tozalik yoki boshqa umumiy OKB mavzulari o’rniga)”, dedi Adam-Troian. “Hech bo’lmaganda biz bunga ishonamiz va bu natijalar birinchi bo’lib ushbu gipoteza uchun ma’lum darajada dalillarni taqdim etadi. Ko’proq tadqiqotlar o’tkazish kerak; bu faqat birinchi qadam.” Ushbu chuqur topilmalarga qaramay, ba’zi cheklovlar mavjud. Kelajakdagi tadqiqotlar klinik va subklinik obsesif-kompulsiv buzuqlik bilan kasallangan shaxslar o’rtasidagi zo’ravonlik niyatlarini taqqoslashi yoki qamoqdagi terrorchilar va zo’ravon faollarni OKB belgilari uchun tekshirishi mumkin. Bundan tashqari, tadqiqotchilar barcha ishtirokchilar AQSh aholisidan ekanligini hisobga olib, ingliz tilida so’zlashadigan G’arb mamlakatlaridan tashqarida topilmalarni haddan tashqari umumlashtirishdan ehtiyot bo’lishadi. Shuni ham ta’kidlash kerakki, tadqiqot obsesif-kompulsiv buzuqlikdan aziyat chekadigan shaxslar radikalizatsiya salohiyati jihatidan xavfsizlikka katta tahdid solishini ko’rsatmaydi. Buning o’rniga, obsesif-kompulsiv alomatlarning zo’ravonligi radikal munosabatlarni rivojlantirish uchun xavf omili ekanligini ta’kidlaydi. Shaxs klinik tashxis mezonlariga javob bermasdan OKB belgilarini ko’rsatishi mumkin. Ushbu farq tadqiqotning natijalari haqida tushunmovchiliklarni oldini olish uchun juda muhimdir. “Bizning barcha namunalarimiz Qo’shma Shtatlardan keladi va biz yel-jigarrang obsesif-kompulsiv alomatlar shkalasi bilan o’lchangan OKBNING subklinik shakllarini o’rgandik”, deb tushuntirdi Adam-Troian. “Ideal holda, biz boshqa jamoalar ushbu topilmalarni boshqa mamlakatlarda boshqa mafkuraviy guruhlar bilan takrorlashini kutishimiz kerak. OKB va OKB bo’lmagan populyatsiyalar o’rtasidagi radikal niyatlarni taqqoslaydigan tadqiqot loyihalaridan ko’proq dalillar keltirilishi mumkin.” “Agar bu natijalar ushlab turilsa, okbni davolash uchun samarali bo’lgan CBT protokollari radikallashuvning oldini olish va radikallashuvga oid ilovalar uchun o’zgartirilishi mumkinligiga ishonamiz”, deya qo’shimcha qildi u. “Creed tomonidan iste’mol qilingan” tadqiqot: obsesif-kompulsiv alomatlar mafkuraviy obsesyon va siyosiy zo’ravonlikni qo’llab-quvvatlaydi”, 14 yil 2023 noyabrda nashr etilgan.