Ideal dunyoda manipulyatsiya bo’lmaydi, odamlar bir-biriga halol va mehribon, ular hurmat bilan muloqot qilishadi … To’xtang. Ideal dunyo yo’q. Biz buni tan olishimiz kerak. Bu shuni anglatadiki, biz nomukammal, qiyin, boshqa narsalar qatori odamlar bir-birini manipulyatsiya qiladigan joyda yashashni o’rganishimiz kerak … O’zimizni qanday himoya qilishimiz kerak?

Butun er yuzini qoplaydigan terini qayerdan topsam bo’ladi ?
Oyoq kiyimimning oddiy teri tagligi –
Va butun yer qoplangan. Xuddi shunday men ham voqealar rivojini bo’ysundira
olmayman , Lekin aqlimni zabt etsam, boshqa narsani zabt etish kerakmi? ¹

Buddist donishmandlar nima haqida gapirayotganini bilishardi. Siz atrofingizdagi barcha odamlarni o’zgartira olmaysiz, bu sizning fikringizga g’amxo’rlik qilishingiz va nomukammal dunyoda yashashni o’rganishingiz kerakligini anglatadi. Bunga boshqalarning manipulyatsiyalarini tan olish va ularga to’g’ri javob berishni o’rganish kiradi.

Umuman olganda, psixoterapiyada odamga o’z hayotida mualliflik huquqini qaytarishga katta e’tibor beriladi. Shunday qilib, u kuchli mavqega ega bo’lishi, turli vaziyatlarda harakat qilishi va o’zi uchun qaror qabul qilishi mumkin.

Ushbu yo’lda muhim qadamlar mavjud:

• qattiq haqiqatni qabul qiling (dunyo ideal emas va bunday bo’lmaydi);
• va o’z farovonligingiz uchun mas’uliyatni o’z zimmangizga oling (shu jumladan boshqalar bilan munosabatlaringizda).

“MANIPULATSIYAGA QANDAY JAVOB BERISHNI O’ZIMIZ HAL QILAMIZ.”

Psixolog Kirill Yakovlev

Odamlar o’ram hayvonlari. Qadim zamonlarda odamning yolg’iz omon qolish imkoniyati nolga yaqin edi. Shuning uchun bizning ongsiz ravishda boshqa odamlarga bo’lgan ehtiyojimiz va yolg’iz qolishdan qo’rqishimiz. Bu boshqa odamlar bilan munosabatlarni o’rnatish va omon qolish imkoniyatini “ko’paytirish” uchun mo’ljallangan ierarxik instinkt ishining natijasidir.

Bularning barchasi insonga bo‘lgan ehtiyojimizni, ota-onamiz mehri, turmush o‘rtog‘imiz va farzandlarimiz mehrini qozonishimiz, hamkasblarimiz hurmatini qozonishimiz, rahbarlarimizning qadriga yetishimiz va hokazo… Bularning barchasini olish uchun barchamiz, istisnosiz, ongli ravishda yoki yo’q, turli xil manipulyatsiyalarga murojaat qiling. Va bu yaxshi.

To’rtta manipulyatsiya strategiyasi

Manipulyatsiyalarning cheksiz ko’p turlari va tasniflari mavjud, ammo shunga qaramay, hamma narsani to’rtta manipulyatsiya strategiyasiga qisqartirish mumkin.

1. Faol strategiya , inson o’zining zaifligiga tayanib, raqibni ochiqchasiga manipulyatsiya qilganda (shantaj qiladi).
2. Passiv shakl , odam, aksincha, o’zini nochor va ahmoq qilib ko’rsatsa. Faol manipulyatorlarga ular uchun qaror qabul qilish imkonini berish orqali passiv manipulyatorlar o’z maqsadlariga erishadilar.
3. Raqobat strategiyasi , boshqa odam bilan munosabatlar raqib yoki dushman bilan abadiy turnir sifatida qabul qilinganda.
4. Befarq shakl , odam biror narsaga e’tibor bermasligini ochiq ko’rsatsa. Shu tariqa, u befarqlik niqobi ortiga yashirinib, boshqalarni o‘ziga kerakli qarorlarni qabul qilishga majbur qiladi.

Ajablanarlisi shundaki, negadir ko’pchilik o’z e’tiborini ma’lum bir odamning manipulyatsiyasiga qaratadi. Biz har kuni tovar va xizmatlar sotuvchilari, siyosiy strateglar, ommaviy axborot vositalari, internet, ijtimoiy tarmoqlar, fikr yetakchilari va boshqalar tomonidan manipulyatsiya qilinayotgani ko’p g’azablantirmaydi.

Bizning fikrlarimiz, xulq-atvorimiz va qadriyatlarimiz o’zgaradigan ta’sir kanallari orqali. Biz jimgina ma’lum bir turmush tarziga moslashishga, turli xil tovarlarni sotib olishga, kimningdir g’oyalariga ishonishga “majbur bo’lamiz” … Va bularning barchasi shu qadar aqlli tarzda amalga oshiriladiki, ko’pchilik buni sezmaydi.

Aslida, kim, qaerda va qanday qilib bizni manipulyatsiya qilishga urinayotgani muhim emas. Eng muhimi, bunga qanday munosabatda bo’lishimiz.

Axir biz shartli manipulyatorni, uning so’zlarini va harakatlarini nazorat qila olmaymiz. Ammo biz uning ta’sir qilish urinishlariga to’g’riroq va foydaliroq munosabatda bo’lishni o’rganishga, asabiylashmaslikka, jazavaga tushmaslikka va boshqa salbiy his-tuyg’ularni boshdan kechirmaslikka qodirmiz. Oxir oqibat, provokatsiyalarga qarshi harakat qilish yoki qilmaslik o’zimizga bog’liq.

Siz manipulyatorning o’zini juda g’ayrat bilan ayblamasligingiz kerak. Odamlar, qoida tariqasida, yaxshi hayotga ega bo’lganlari uchun emas, balki o’zlari ham bundan azob chekishadi, chunki ular ko’pincha o’zlarining mavjudligining ma’nosizligi hissi bilan to’lashadi, unda samimiylik yo’q.

Nima uchun biz hali ham manipulyatsiyaga moyilmiz?

Buning sababi bizning qo’rquvimiz. Bizni aldanib qolishimizdan, xafa qilishimizdan, xiyonat qilishimizdan, biz haqimizda nima deb o’ylashidan yoki nima deyishidan qo’rqamiz. Biz ba’zi standartlarga javob bermasligimizdan, bundan yaxshisiga loyiq emasligimizdan, qandaydir doiraga qabul qilinmasligimizdan qo’rqamiz. Bunday qo’rquvlar ta’sirida biz o’zimizni turli xil manipulyatsiyalar bilan himoya qilamiz, buning uchun oqilona tushuntirish topamiz va xatti-harakatlarimizni oqlaymiz.

Takror aytaman, manipulyatsiya normaldir. Va savol manipulyatsiyaning mavjudligida emas, balki vaziyatni iloji boricha ob’ektiv baholash va bunday vaziyatlarga javob berishda o’zimiz uchun eng yaxshi variantni tanlash qobiliyatidir.

Manipulyatsiyaga qanday javob berish kerak

Kimdir bizni manipulyatsiya qilishga urinayotganini tushunganimizda, nimani e’tiborga olishimiz kerak? Asosiysi, diqqat markazini “manipulyator” dan o’zingizga o’tkazishni o’rganish .

Ko’p odamlar o’zlarining xatti-harakatlarini tushunishga harakat qilish o’rniga, boshqa odamning xatti-harakatlarining mumkin bo’lgan sabablariga e’tibor qaratishadi. Siz tez-tez eshitasiz: “Nega u bunday dedi?”, “Nega u bunday qildi?” va hokazo.

Biz boshqa odamlarning so’zlari va xatti-harakatlari bizning nazoratimizdan tashqarida ekanligini qabul qilishimiz kerak. Odamlar o’zlari uchun to’g’ri deb bilganlaridek harakat qilish huquqiga ega. Va agar bu bizning hayotga bo’lgan qarashlarimiz bilan mos kelmasa, biz u yoki bu odamning nima uchun bunday yo’l tutishi sabablari haqida o’ylamasligimiz kerak, balki diqqat markazini o’zimizga qaratishimiz kerak.

Siz o’zingizga savol berishingiz kerak: “U (u) nima uchun buni qiladi?” o’rniga: “Bu vaziyatda men nima qila olaman?” Avvaliga bu biroz qiyin bo’ladi, chunki bizda boshqalarning diqqatini jamlash va ularni boshqarishga harakat qilish odatimiz bor.

Ammo biz o’z fikrlarimizga va o’z xatti-harakatlarimizga ko’proq e’tibor berishni o’rganishimiz bilanoq, biz ogohlikni oshiramiz, shunchaki manipulyatsiyaga bo’lgan urinishlarga haddan tashqari munosabatda bo’lishni to’xtatamiz. Axir, manipulyatsiya normaldir.