Buni bilmagan holda, biz o’zimiz haqida xohlaganimizdan ko’ra ko’proq gapiramiz. Biz nima haqida gaplashamiz, buni qanday qilamiz, imo-ishoralarimiz, yuz ifodalarimiz, ovoz tembri, turishimiz juda katta ma’lumotlar omboridir. Ushbu ma’lumotlarning umumiyligi bizning yaxlit portretimizni yoki profilimizni tashkil qiladi. Psixologik profilni tahlil qilish qobiliyati to’g’ri muloqot qilish, samarali o’zaro ta’sir qilish va vaziyatni adekvat baholash uchun imkoniyatlar ochadi.

Siz aytgan hamma narsa sizga qarshi ishlatiladi

Inson profilini tahlil qilish jinoyatchilarni qo’lga olish, yangi xodimlarni yollash va bank kreditlarini berish uchun ishlatiladi. Shaxsni noverbal xususiyatlariga qarab o’rganadigan intizom profillash deb ataladi. Bu kundalik hayotda qo’llaniladi: tajribali profilchilar suhbatdosh orqali ko’rishadi. Bu har qanday aloqani samarali o’rnatishga, yolg’onni aniqlashga, haqiqiy niyatlarni tan olishga va hatto raqibning xatti-harakatlarini bashorat qilishga yordam beradi.

Hozirgi vaqtda profilni qo’llash doirasi deyarli cheksizdir – u noqonuniy xatti-harakatlarning oldini olish va jinoyatchilarni ushlashdan tashqari, bank va sug’urta sohalarida, korxonalarda nomzodlar va xodimlarni baholashda, oilaviy psixoterapiyada qo’llaniladi. Shuning uchun u kundalik hayotda har qanday odam uchun juda foydali: muloqot qilish, mustahkam ishonchli aloqalarni o’rnatish, o’zaro tushunishga erishish uchun. Profillash barcha o’ziga xos xususiyatlarning umumiyligini aniqlashni, psixotipni, xatti-harakatlarning metadasturlarini, hissiy holatni va nutqni tahlil qilishni o’z ichiga oladi. Shaxsning profilini tuzish uchun nafaqat aniq ko’nikmalarga ega bo’lish, balki yuqori kognitiv ko’rsatkichlarga ega bo’lish kerak – rivojlangan e’tibor, diqqat, kuzatuvchanlik, yaxshi xotira, analitik fikrlash.

Psixologik profil

Shaxsning profilini to’g’ri yaratish uchun suhbatdoshning xususiyatlarini izchil o’rganish kerak:

1. Tashqi ko’rinish – yuz ifodalari, imo-ishoralar, duruşlar. Suhbatdoshingizning tashqi belgilarini to’g’ri talqin qilish uchun yuqori darajadagi hissiy intellekt talab qilinadi .
2. Psixotip – barqaror xarakterli xususiyatlar, stressli vaziyatlarda xatti-harakatlar, nutq va vosita qobiliyatlari, hissiy reaktsiyalarning namoyon bo’lishi.
3. Xulq-atvorning meta-dasturlari – uslublar, xatti-harakatlar strategiyalari, xarakterli bayonotlar, shaxsiy qadriyatlar, motivatsiya.

Psixotiplar

Amaliy psixologiya shaxsiyatning 9 ta asosiy psixotipini aniqlaydi. Ular xarakter xususiyatlarining barqaror kombinatsiyasiga asoslanadi, barcha inson faoliyati bo’ysunadigan dominant xususiyatlar. Bu tipologiya mashhur psixiatrlar K. Leongard, A. I. Lichko, P. B. Gannushkinlar tomonidan ishlab chiqilgan.

1. Paranoid: maqsadli, baquvvat, tajovuzkor.
2. Epileptoid: uyushgan, baquvvat, tajovuzkor.
3. Histeroid: xudbin, cheklanmagan, namoyishkor.
4. Gipertim: faol, uyushgan, ko’tarilgan kayfiyat.
5. Shizoid: yopiq, mutafakkir, nazariyotchi.
6. Psixastenoid: ishonchsiz, qat’iyatsiz.
7. Nozik: sezgir, xavotirli, shubhali.
8. Gipotim: passiv, tushkun kayfiyat.
9. Sikloid: gipertimik va gipotimik birikma va almashinish.

Metadasturlar

Nima uchun ikki kishi bir xil narsa haqida gaplashganda, lekin ular turli tillarda gaplashayotganga o’xshab ko’rinadigan vaziyatlar yuzaga keladi? Bularning barchasi haqiqatni idrok etishimizga bog’liq. Biz bir vaqtning o’zida taxminan 7 ta ob’ektni diqqat sohamizda ushlab turishimiz mumkin – bizning ongimiz tanlab biriga e’tibor qaratadi va boshqasiga e’tibor bermaydi. Bizning xatti-harakatimizni aniqlaydigan individual idrok filtrlari bunga javobgardir, ular metadasturlar deb ataladi.

Meta-dasturlarni bilish nafaqat to’g’ri tushunishga, balki suhbatdoshingizning reaktsiyasini bashorat qilishga, dialog yoki vaziyatning rivojlanish jarayonini bashorat qilishga imkon beradi. Shuni ta’kidlash kerakki, biz odatda so’zlarimiz, harakatlarimiz va reaktsiyalarimizni aniqlaydigan bir nechta meta-dasturlar to’plamiga amal qilamiz. Kundalik hayotda bu bitta meta-dastur, ishda – boshqasi va notanish odamlar bilan muloqot qilishda – uchinchisi bo’lishi mumkin. Ammo ularning barchasi bizning xatti-harakatlarimizni belgilaydigan ma’lum bir meta-dastur kompleksini tashkil qiladi. Biroq, ba’zida biz boshqa metadasturlar tomonidan buyurilgan biz uchun g’ayrioddiy reaktsiyalarni ko’rsatamiz. Bu ko’pincha stressli vaziyatlarda, hissiy hayajon yoki sodir bo’layotgan voqealarning o’ta muhimligi bilan sodir bo’ladi.