1959 yilda amerikalik DJ Piter Tripp Nyu-Yorkdagi Tayms-skverdan 201 soat uzluksiz – 8 kundan ortiq jonli efirda bo’ldi. Uning rekordini 1964 yilda maktab fan yarmarkasi loyihasi uchun 260 soat – deyarli 11 kun hushyor bo’lgan o’smir Rendi Gardner yangiladi.

Avvaliga ikkala yigit ham juda yaxshi ko’rindi, lekin keyin ular o’z nutqlarini so’ndira boshladilar va oddiy topshiriqlarni bajarishda, hatto alifboni o’qishda ham qiynaldilar. Ikkalasi ham yorqin gallyutsinatsiyalarni boshdan kechirdilar. 

Tripp va Gardnerning hiyla-nayranglaridan beri, tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, uyqu etishmasligi bizning xatti-harakatlarimizning ko’p jihatlariga salbiy ta’sir qiladi, balki xotira va qaror qabul qilish kabi asosiy fikrlash qobiliyatlariga ham ta’sir qiladi. Uyquning etishmasligi yoki sifati yomonligi ham xarakterimizni o’zgartiradi, xususan, boshqalarga yordam berish istagi, deydiyangi tadqiqotBerkeley universiteti.

UYQUSIZLIK SAXIYLIKKA QANDAY TA’SIR QILADI?

Olimlar odamlarning charchaganlarida qanchalik mehribon bo‘lishlarini turli yo‘llar bilan sinab ko‘rishdi.

So’rovlar

Birinchi tadqiqotda ular 21 ko’ngillini 24 soat davomida uyqudan mahrum qilishdi va keyin ulardan xarid qilish paketlarini begonalarga olib borish kabi bir qator stsenariylarda yordam berishga tayyormi yoki yo’qligini so’rashdi. Keyin ular ishtirokchilardan oddiy tungi uyqudan keyin so‘rovnomani to‘ldirishni so‘rashdi. Tadqiqotchilar MRI yordamida ularning miya faoliyatini ham tahlil qilishdi.

Bundan tashqari, 171 nafar ko‘ngilli bir xil so‘rovnomani to‘ldirishdan oldin uyqu kundaligini yuritgan. Ikkala eksperimentda ham tadqiqotchilar ishtirokchilarning empatiya xususiyatlaridan va ular yordam berishi kerak bo‘lgan odam tanish yoki notanish bo‘lishidan qat’i nazar, charchagan odamlar boshqalarga yordam berishga unchalik tayyor emasligini aniqladi. 

Va nihoyat, olimlar yozgi vaqtdan keyingi kunlarda AQShda xayriya ishlari 10% ga kamayganini aniqladilar, bu esa hamma bir soatlik uyquni yo‘qotishiga sabab bo‘ladi. 

MRT

Bundan tashqari, MRI tasvirlari tahlili shuni ko’rsatdiki, uyqu etishmasligi bizning boshqalar bilan ijtimoiy munosabatlarimizni tartibga soluvchi ijtimoiy bilish bilan bog’liq bo’lgan miya mintaqasidagi faollikning pasayishi bilan bog’liq. 

Miya faoliyatining o’zgarishi uyqu sifati bilan emas, balki faqat uning miqdori bilan bog’liq edi. Yaxshi xabar shundaki, bu ta’sir qisqa umr ko’radi va biz odatdagi uyqu rejimiga qaytganimizdan so’ng yo’qoladi.

HAMMASI MANTIQIY

Psixologlarning fikriga ko’ra, mehribonlik va saxiylik bizning ijtimoiy idrokimizning bir qismi, boshqa odamlar bilan qanday munosabatda bo’lishimizni va ularga nisbatan xatti-harakatlarimiz to’g’risida qanday qaror qabul qilishimizni boshqaradigan murakkab jarayonlar to’plamidir.

Ushbu qarorlar ko’plab omillarga asoslanadi: xotira, oldingi vaziyatlarning jihatlari, impulsivlik va hissiylik. Bularning barchasi biz qanchalik yaxshi uxlayotganimizga ta’sir qiladi.