Izzattillo Islomov
Ko’pincha biz ota-onalarimiz o’rtasidagi sovuq va uzoq yoki haddan tashqari amaliy yoki o’zaro ayblovlar va tajovuzlarga asoslangan munosabatlarni hech qachon takrorlamaslikka va’da beramiz. Ammo yillar o’tib biz tushunamiz: sherigimiz bilan ittifoqimiz aynan shunday. Nima uchun bu sodir bo’ladi va bu haqda biror narsa qilish mumkinmi?
evgi yoki ishtiyoq yo’q – bu shunchaki burch hissi”, deb klinik psixolog Karen Nimmoning mijozlaridan biri ota-onasi o’rtasidagi munosabatlarni shunday tasvirlagan. — Faqat kundalik mavzulardagi suhbatlar, uchqun yo’q, olov yo’q. Ular bir-birlaridan baxtli edilarmi? O’ylamang. Ammo ular ajralishmadi – bu qabul qilinmadi. Biroq, atrofdagilarning ko’plari shunday yashadilar, lekin men bu hech qachon sodir bo’lmasligiga amin edim ».
Aytishim kerakki, o’n yillik turmushdan so’ng, ayol ota-onasining stsenariysini aynan takrorlaganini tushundi?..
Buning sodir bo’lishi ajablanarli emas: biz hammamiz o’xshashlik orqali o’rganamiz va ota-onalar va umuman oiladagi muhit o’rtasidagi munosabatlar biz uchun “buni qanday qilish kerakligi” haqida asosiy ma’lumot manbai hisoblanadi. Biz ba’zi bir naqsh va xatti-harakatlarni sezmasdan qabul qilamiz. Oilaviy munosabatlar nosog’lom bo’lsa ham va sevgi boshqa his-tuyg’ular bilan birlashtirilgan bo’lsa ham, ko’pincha salbiy, o’sib ulg’ayganimizda, biz ongsiz ravishda bu tajribani takrorlashni qidiramiz.
Va bu naqshlarni va ularning kattalar hayotimizga ta’sirini qanchalik yaxshi tushunsak, odatdagi “relslar” ga o’tish momentini tezroq kuzatib, to’xtashimiz mumkin. Chunki, nima deyishidan qat’iy nazar, o’tmish ta’sir qiladi …
1. BIZ KIMNI TANLAYMIZ?
Ko’pincha biz ota-onamizga o’xshash sheriklarni tanlaymiz, deb aytiladi. Biroq, biz umuman vizual o’xshashlik haqida emas, balki bu odamlarga o’zimizni qanday his qilishimiz, ular bizga ona va dadam beradigan “sevgi” ni (boshqa barcha his-tuyg’ularni hisobga olgan holda) beradimi yoki yo’qmi haqida gapiramiz.
Afsuski, ko’pchiligimiz bolaligimizda rad etish, yolg’izlik, qattiq tanqid yoki bo’g’uvchi g’amxo’rlikni boshdan kechirdik, lekin ota-onamiz bizni yaxshi ko’rishsa va bizga g’amxo’rlik qilishga harakat qilsalar ham, oila inqirozlar va boshqa to’ntarishlarni boshdan kechirishi mumkin edi.
Sizning oilangizdagi munosabatlar qanday bo’lganligi, o’zingizni sevishini his qilasizmi va qanday his qilganingiz haqida fikr yuritish foydali bo’lishi mumkin. Shunday qilib, siz “sevgi savatchasi” ga odatda qanday boshqa his-tuyg’ular kiritilganligini tushunishingiz mumkin.
2. BIZ QANDAY MULOQOT QILAMIZ
Siz, masalan, onalik intonatsiyalari yoki iboralarini payqadingizmi va shunday deb o’ylaganmisiz: “Kabus! Men o’z onamga o’xshayman!” Ota-onangizning xulq-atvorini nusxalashning hech qanday yomon joyi yo’q – agar u sog’lom bo’lsa, albatta. Va agar bo’lmasa?
Hozirda sherigingiz bilan qanday muloqot qilayotganingizni tahlil qiling. Gapirishingizdagi hamma narsadan qoniqasizmi? Eshita olasizmi? Qo’llab-quvvatlaysizmi? Siz ayblovlar qilyapsizmi?
3. BIZ QANDAY KURASHAMIZ
Siz ziddiyatli vaziyatlarda o’zingizni qanday tutasiz? Siz o’tiribsiz va orqaga qaytyapsizmi? Yo’qoldingmi? Yig’layapsizmi? Siz portlayapsizmi? O’z nuqtai nazaringizni xotirjam va izchil himoya qilasizmi? O’zingizni yopib, sherigingizdan uzoqlashasizmi? Jinsiy aloqani jazo vositasi sifatida ishlatasizmi? Siz janjaldan so’ng darhol sevganingizga e’tibor bermaysizmi?
Munozara va qasam ichish odatiy holdir: ziddiyat sherigingizga o’z pozitsiyangizni etkazishga va vaziyatga uning ko’zlari bilan qarashga yordam beradi. Bitta savol – biz buni qanday qilamiz, biz bir-birimizga hurmatni saqlay olamizmi va ko’rsata olamizmi? Shuningdek, biz farzandlarimizga qanday o’rnak ko’rsatmoqdamiz?
4. BIZ NIMANI QADRLAYMIZ
Oila va ota-onalik, pul va jinsiy aloqa, martaba intilishlari va birgalikda hayotdan umidlar haqida gap ketganda bizning qadriyatlarimiz mos keladimi? Buni munosabatlarning boshida aniqlab olish yaxshiroqdir, aks holda siz er-xotin sifatida boshi berk ko’chaga kirganingizni yillar o’tib bilib olishingiz mumkin.
Darhaqiqat, bizning bolaligimiz va ota-onamizning oilasidagi munosabatlarimiz kattalar kabi shaxsiy hayotimizga katta ta’sir qiladi. Lekin eng muhimi, biz ota-ona stsenariysini takrorlashga majbur emasmiz. Bizda hamma narsani tuzatish, turli tanlovlar qilish va boshqacha yo’l tutish kuchimiz bor.
Behruzbek Hamidov
