Mening bolam xato qilishdan qo’rqadi

39 yoshli Marina: “8 yoshli qizim har safar ko’z yoshlari bilan mashg’ulotga boradi”, deydi. “U 4 yildan beri badiiy gimnastika bilan shug’ullanib, sezilarli yutuqlarga erishmoqda, ammo uning o’zi ham unga hech narsa chiqmayotganiga ishonadi. Musobaqa oldidan doimiy isterika bor: “Men elementni noto’g’ri bajaraman, lentani tashlayman, men eng yomoni bo’laman”.

Endi tinchlantirishga va ishontirishga kuchim yo’q. Ehtimol, men bu gimnastikani allaqachon tark etishim kerakmi? Sport bo’lmaydi – bitta bosh og’rig’i kamroq. Ammo, boshqa tomondan, bu biz qiyinchiliklarga berilib ketganimizni anglatadimi? Bu qizim katta bo’lganda qanday ta’sir qiladi?

Boshqa bolalar undan yaxshiroq ish qilyapti, degan tuyg’u bilan ulg’aygan bola uchun juda qiyin. Zero, uning uchun har bir qadam, xoh raqsning yangi elementini egallash, xoh musiqa maktabidagi kontsert, xoh imtihon — o‘zini alamli ko‘rsatishdir.

U o’rganishni, notanish narsalarni o’zlashtirishni xohlaydi, lekin bu istak xato qilish va obro’li kattalarning umidlarini oqlamaslik qo’rquviga kiradi. U o’qituvchining har qanday tanqidiy so’zlarini jumla sifatida qabul qiladi: “Men buni qila olmayman va men hammadan yomonroqman”.

Bunday bolalar o’qishni osonlikcha engib, imtihonlarni yomon topshirishadi: “juda qiyin bo’ldi”, “ko’z oldimda tuman, quloqlarim g’ichirlaydi, men topshiriqdagi savolni diqqat bilan o’qiy olmayman”. Ular tez-tez yuqori haroratni rivojlantiradilar va muhim voqealar arafasida kasal bo’lishadi.

BARGA YETIB BORING

“Bunday vaziyatlar, g’alati, ota-onalar bolaga e’tiborli va uning barcha xabarlariga javob beradigan juda yaxshi oilalarda paydo bo’ladi”, deydi rivojlanish psixologi Galiya Nigmetjanova. – Bu ota-onalar, qoida tariqasida, hayotda a’lo o’quvchilar, “yutuqchilar”, ular qiyinchiliklarni engish uchun qanday harakat qilishni biladilar. Ular esa beixtiyor farzandiga yuqori talab qo‘yishadi”.

Muvaffaqiyatli va talabchan kattalar hatto qoidalarni aniq talaffuz qilishlari shart emas. Bolaning o’zi oilaviy muhitdan o’qiydi: men benuqson bo’lishim kerak, bu mendan uyda kutilmoqda, boshqa variantlar yo’q. Bunday munosabat hayotning birinchi yillaridan boshlab rivojlanadi.

– 3-4 yoshli bolalari bor ota-onalar bilan maslahatlashgani uyiga kelganimda, bolani doim o‘ynashga taklif qilaman, – deydi Galiya Nig‘metjonova. – O’yinda bolaning qanchalik yaxshi muloqot qilishi, hamkorlik qilishi, ob’ektlarni boshqarishi va maqsadlar qo’yishi mumkinligini aniqlash osonroq. Bu eng keng tarqalgan o’yinlar: piramidalar, geometrik shaklli taxtalar.

Va tez-tez e’tibor beraman: bolam va men o’ynashni boshlaymiz va ota-onalardan biri, ko’pincha ona, biz bilan o’tirib, bolaning har bir harakatini katta hayajon bilan kuzatib boradi.

Men uning tarangligini his qilyapman, ona uchun bolaning hamma narsani to’g’ri bajarishi qanchalik muhimligini sezaman

U qoidani buzishi bilanoq – u uzuklarni noto’g’ri tartibda piramidaga bog’lashni boshlaydi, onasi darhol bahona qila boshlaydi: “U hamma narsani qila oladi, u shunchaki uxlamadi / charchadi”. Men uning kam ta’lim olgani, kam ishlagani, farzandini eng yaxshi jihozlar bilan ta’minlamagani uchun tashvish va aybdorlik hissini ko‘raman. Ammo biz u bilan o’ynaymiz!

Bola onaning keskinligini osongina o’qiydi va uni qabul qiladi. Va u qandaydir yangi ijtimoiy muhitga – bolalar bog’chasiga, rivojlanish guruhiga yoki sport bo’limiga kirganida, u tashvishga tushadi: u o’z harakatlarini sinchkovlik bilan kuzatib boradi va kamchiliklari uchun o’zini aybdor his qiladi.

Bu ota-onalarning xatti-harakatlarini aks ettiradi. Uyda hech kim unga endigina o‘qishni boshlaganingizda mukammal bo‘lish mumkin emasligini aytmadi.

BIRGALIKDA HARAKAT QILING

Ushbu pessimistik stsenariyni qanday o’zgartirish mumkin? “Ota-onalarning o’zlari bunday vaziyatlarda o’zlarini tan olmaguncha va bu tajribalarni o’zlari bilan bog’lamaguncha o’zgarishlarni kutish mumkin emas”, deb tushuntiradi Galiya Nigmetjanova. – Men bunday ota-onalarni eslashga taklif qilaman: ular yangi vaziyatga tushib qolganda, ular qanday his-tuyg’ular bilan imtihonga borishadi, kastingga borishadi yoki auditni kutishadi, ular uchun hammasi qanday?

Bu javobni bola bilan birga izlash, shu bilan birga – u bilan o’z tajribangizni baham ko’rish juda foydali bo’lardi, ish yaxshi bo’lmaydi va imtihondan o’tmaydi. Siz baletni yaxshi ko’rsangiz va ba’zi harakatlarni o’zlashtirishni orzu qilsangiz ham, raqs studiyasiga yozilishdan uyalasizmi?