Miya insonning eng mukammal va eng murakkab organidir. Olimlar haligacha uni to’liq o’rganib, uning barcha xususiyatlari va qobiliyatlarini o’rgana olmadilar. Ammo miya haqida allaqachon ko’p narsa ma’lum, masalan, miya yarim korteksi uning eng yuqori darajada tashkil etilgan tarkibiy qismi ekanligi isbotlangan. U ko’plab konvolyutsiyalardan iborat bo’lib, ularning har biri o’z vazifasini bajaradi. Keling, miya nimadan iboratligini va konvolyutsiyalarning ahamiyati nimada ekanligini ko’rib chiqaylik.

Miya besh bo’limdan iborat

Ushbu organning shakllanishi deyarli intrauterin rivojlanishning boshida boshlanadi. 28-kuni embrionning asab naychasi murakkab shakllanishga aylanadi. 5 ta miya pufakchalari tashqariga chiqa boshlaydi, undan oldingi, oraliq, o’rta miya, orqa miya va cho’zinchoq medulla rivojlanadi. Oldingi miyadan (talentsefalon) bosh miya poʻstlogʻi, bazal ganglionlar va gipotalamusning oldingi qismi hosil boʻladi. Diensefalon (diencephalon) talamus, epitalamus va orqa gipotalamusni hosil qiladi. O’rta miyadan (masentsefalon) to’rtburchak paychalar va bosh miya poyalari hosil bo’ladi. Orqa miya yoki matentsefalon serebellum va ko’prikni hosil qiladi. Medulla oblongata (myelencephalon) orqa miyaning bevosita davomi hisoblanadi. U nafas olish va qon aylanishi uchun mas’uldir, shuning uchun unga zarar etkazish darhol o’limga olib keladi.

Miya yarim korteksining tarkibi

Miya yarim korteksini o’rganish muhim ahamiyatga ega. Axir, uning mavjudligi tufayli inson o’zini his qiladi, tushunadi, atrofidagi dunyoni kezadi va his-tuyg’ularni boshdan kechiradi. Har bir inson miya yarim korteksining o’ziga xos tuzilishiga ega. U tashkil topgan oluklar va konvolyutsiyalar turli shakl va o’lchamlarga ega. Yoriqlar – bu chuqurchalar bo’lib, ular orqali korteksning bo’laklari (frontal, parietal, temporal va oksipital) hosil bo’ladi. “Miya konvolyutsiyasi” atamasi nimani anglatadi? Bu jo’yaklar orasida joylashgan konveks joylariga berilgan nom.

Embriogenezda korteks hosil bo’lish jarayoni

Korteksning shakllanishi homila rivojlanishining o’ninchi haftasida boshlanadi. Birlamchi oluklar hosil bo’ladi, ular eng chuqurdir. Ular korteksning loblarini hosil qiladi. Keyin ikkilamchi oluklar paydo bo’lib, konvolyutsiyalarni hosil qiladi. Uchinchi darajali, eng yuzaki oluklar miya yarim korteksining relyefining individualligi uchun javobgardir. Eng intensiv yengillik intrauterin rivojlanishning 24 dan 38 haftasiga qadar shakllanadi.

Miyaning yivlari va konvolyutsiyalari

Po’stlog’ining relyefi individualdir, ammo tarkibi bir xil. Shunday qilib, inson miyasiga quyidagilar kiradi:

• Frontal va temporal loblar orasidagi silviya yorig’i;
• temporal, parietal va frontal loblarni ajratuvchi lateral sulkus;
• Roland yorig’i, frontal lobni parietal lobdan ajratib turadi;
• oksipital va parietal hududlarni ajratib turadigan parieto-oksipital sulkus;
• miyaning medial yuzasida singulat sulkus;
• miya yarim sharlarining bazal yuzasida insulyar qismni tashkil etuvchi dumaloq truba;
• singulatning davomi bo’lgan hipokampal sulkus.

Miyaning konvolyutsiyalari turli o’lcham va shakllarga ega. Qiziqarli fakt: agar siz barcha konvolyutsiyalarni to’g’rilab qo’ysangiz va ular inson miyasida juda ko’p bo’lsa, hosil bo’lgan to’qimalar 22 kvadrat metrgacha bo’lgan joyni egallaydi. metr maydon. Keling, asosiy konvolyutsiyalarni va ularning funktsiyalarini ko’rib chiqaylik:

• burchakli girus ko’rish va eshitish uchun javobgardir;
• pastki frontal girusning orqa qismida Broka markazi mavjud bo’lib, u nutqni to’g’ri ishlab chiqarish uchun javobgardir;
• orqa qismda Vernik markazi joylashgan yuqori temporal girus yozma va og’zaki tilni tan olishda ishtirok etadi;
• oldingi markaziy girus ongli harakatlar uchun javobgardir;
• Singulat girus hissiyotlarni shakllantirishda ishtirok etadi;
• hipokampal girus normal xotira uchun zarur;
• fusiform girus yuzni aniqlashda ishtirok etadi;
• lingual girus retinaga kiradigan ma’lumotlarni qayta ishlash uchun kerak;
• precentral girus teginish hissidan kelib chiqadigan ma’lumotni tushunish uchun javobgardir;
• postcentral girus ixtiyoriy harakatlar uchun zarurdir.

Endi siz miyaning asosiy konvolyutsiyalari va ular uchun javobgarlik haqida bilasiz. Bu juda murakkab va ko’p qirrali mavzu. Buni bir maqola doirasida to’liq ko’rib chiqish oson emas. Biroq, har bir girus muhim rol o’ynaydi, o’ziga xos ma’noga ega va miya yarim korteksining zarur tarkibiy qismi ekanligini aniq aytishimiz mumkin.

Jo’yaklar va konvolyutsiyalar bir-biri bilan chambarchas bog’liq. Oluklar bir guruh konvolyutsiyalardan tashkil topgan loblarni cheklaydi. Ular, shuningdek, individual konvolyutsiyalarni chegaralaydi. Miya murakkab tuzilishga ega, bu unga ko’plab muhim funktsiyalarni bajarishga imkon beradi.

Miyaning konvolyutsiyalari mashg’ulotlarga muhtoj

Miyaning konvolyutsiyalari bizning barcha harakatlarimiz, his-tuyg’ularimiz, his-tuyg’ularimiz, his-tuyg’ularimiz va fikrlash jarayonlarimiz uchun javobgardir. Ular xuddi tananing mushaklari kabi o’qitilishi mumkin va o’qitilishi kerak. Biz nima qilishimiz kerak:

• Miyangizga nostandart vazifalarni tez-tez bering. Misol uchun, agar siz o’ng qo’l bo’lsangiz, chap qo’lingiz bilan yozishni o’rganishga harakat qiling.
• Vaqti-vaqti bilan tanish harakatlarni boshqacha bajaring: do’konga boshqa yo’l bilan boring, tishlaringizni yuving yoki tushlikda boshqa qo’l bilan qoshiq oling.
• Ko’proq o’qing, chunki kitoblar bizga katta foyda keltiradi: biz qahramonga hamdard bo’lamiz, uning harakatlari haqida o’ylaymiz, vaziyatlarni tahlil qilamiz, his-tuyg’ularni boshdan kechiramiz. Bularning barchasi miya faoliyatiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.
• Chet tillarini o’rganing. Bu xotirani o’rgatadi, aqlni oshiradi va umuman miya faoliyatini rivojlantiradi.