Moslashuvchanlik

Moslashuvchanlik – bu odamning o’zgarishga moyil bo’lgan turli xil muhit sharoitlariga moslashish qobiliyati.

Moslashuvga qanday omillar ta’sir qiladi?

Insonning moslashuvchanligi turli xil tendentsiyalar va sharoitlarga bog’liq. Bu jarayonga ta’sir etuvchi omillar tabiiy va bevosita inson tomonidan yaratilgan bo’linadi.

Tabiiy komponentlar qatoriga turli xossadagi organizmlar, iqlim sharoitlari, tabiiy ofatlar kiradi.

Moddiy omillarga quyidagilar kiradi:

• yashash muhiti;
• inson tomonidan ishlatiladigan narsalar, masalan, maishiy texnika, to’qimachilik;
• madaniyat va san’at ko’rinishlari;
• ishlab chiqarish.

Ijtimoiy muhit millat, davlat jamiyati, shahar rivojlanishi uchun sharoit kabi omillar bilan ajralib turadi.

Moslashuv tezligi har bir aniq holat uchun individualdir. Bir kishi tezda mavjud sharoitga moslashadi, ikkinchisiga ko’proq vaqt kerak bo’ladi. Moslashuv sur’ati ko’p jihatdan sub’ektiv omillar – jinsi, yoshi, insonning fiziologik va ruhiy xususiyatlari bilan belgilanadi.

Moslashuvchanlik tamoyillari

Jarayon uchta asosiy printsipga asoslanadi:

Gomeostatik

Bu tamoyilning mohiyati insonning tashqi va ichki uyg’unlikka intilishidir. Insonni qanday sharoitlar o’rab turmasin, u har doim kerakli muvozanat tuyg’usiga yaqinlashishga harakat qiladi.

Gedonistik

Har qanday holatda ham, inson maksimal zavq olishni xohlaydi, shu bilan birga u salbiy his-tuyg’ulardan qochishga harakat qiladi. Shunday qilib, stress darajasini pasaytirish uchun odam hatto noqulay vaziyatga optimistik nuqtai nazardan qarashni xohlaydi.

Pragmatik

Inson tabiatan dangasa mavjudot bo’lganligi sababli, minimal harakat bilan maksimal foyda olishni xohlaydi. Istalgan natijaga erishish uchun odam juda topqir bo’ladi.

ijtimoiy moslashuv

Inson jamiyatga integratsiyalashganda, u quyidagilarga ega bo’ladi:

• o’z-o’zini anglash;
• ijtimoiy rollar;
• o’z-o’zini parvarish qilish ko’nikmalari;
• o’zini boshqarish;
• kommunikativ amaliyot.

Inson moslashuvining asosini ijtimoiy mexanizmlar tashkil etadi. Ulardan foydalanish natijasida odam boshqalardan ajralib turadi yoki atrof-muhitni to’liq rivojlanish uchun imkon qadar qulay qiladi.

Moslashuvchanlik hayotning barcha sohalarida – ish joyini o’zgartirishda, yangi yashash joyiga ko’chib o’tishda, oilaviy ahvolni o’zgartirishda namoyon bo’ladi. Moslashuvchanlik qanchalik yuqori bo’lsa, o’zgaruvchan sharoitlarga moslashish osonroq bo’ladi. Stressni kamaytiring va samaradorlikni oshiring.

Ijtimoiy dezadaptatsiyaning xususiyatlari

Inson har doim ham ijtimoiy muhitga aralashmasdan integratsiyalashuvidan uzoqdir. Noto’g’ri moslashish (yoki noto’g’ri moslashish) ma’lum bir kasbning mavjudligida uzoq vaqt ishsizlik, noqonuniy faoliyat, ijtimoiy protokollarni bilmaslik kabi belgilar bilan aniqlanishi mumkin.

Shu bilan birga, nogironlar (qariyalar, nogironlar) ijtimoiy jihatdan moslashtirilmagan deb hisoblanishi mumkin emas. Amalga oshirish mumkin bo’lmagan funktsiyalar boshqalar tomonidan qoplanadi. Reabilitatsiya kurslari ko’p yordam beradi.