Izzattillo Islomov
“Mening o’nta qo’lim yo’q”, deb norozi bo’lamiz, lekin biz fakir kabi narsalarni yonayotgan mash’alalar bilan osonlikcha o’ynashimiz mumkinligidan yashirincha faxrlanamiz.
Psixolog Reginald Tapas tushuntiradi: “Ko’p vazifani bajarish qudratlilikni his qiladi”. “Bu hayot yukini his qilmaydigan odam-kompyuter, inson-xudoning qiyofasi. Va u hatto uni “asoslashga” urinayotgan vaziyatlarni masxara qiladi.”
Ko’p odamlar yo’lda xabarlarni o’qish va yozishga, telefonda gaplashayotganda elektron pochta xabarlarini ko’rishga odatlangan. Bu juda oddiy ko’rinadi – hujjatdagi birinchi jiddiy xato yoki yo’lda baxtsiz hodisa sodir bo’lguncha.
Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, o’zini ko’p vazifani muvaffaqiyatli deb hisoblaydiganlar ko’p vazifani bajarishda eng yomoni.
“Biz ko’pincha yuzaki taassurotlar garovi bo’lib qolamiz”, deydi Yuta universiteti psixologi Devid Strayer. – Agar biz ishonch bilan ko’p turli narsalarni o’z zimmasiga oladigan odamni ko’rsak, u bizga yaxshi tuyuladi. Aslida, bizning tadqiqotlarimiz shuni ko’rsatadiki, odamlarning atigi 25 foizi ko’p vazifalarni bajarishga qodir – va ular kundalik hayotda undan kam foydalanishadi.
Idrokning bir kanali faollashganda, ikkinchisidagi ma’lumotlar ongga kirmaydi
Aksariyat odamlarning miyasi ma’lum vaqt ichida cheklangan miqdordagi ogohlantirishlarni qayta ishlashga qodir. Qaror qabul qilish va xatti-harakatlarni rejalashtirish uchun mas’ul bo’lgan prefrontal korteks ko’p qatorli telefon kabi ishlaydi.
Bir kanal yoqilganda, ikkinchisidagi ma’lumotlar ongga kirmaydi (hech bo’lmaganda bevosita)1. Bir vaqtning o‘zida ma’ruza tinglayotgan va dam olish kunlaridagi rejalari haqida do‘sti bilan suhbatlashayotgan talaba yo imtihondan o‘ta olmasligi yoki kechani o‘tkazib yuborishi mumkin.
Biroq, haqiqiy “inson kompyuterlari” mavjud. Ammo ularning miyalari boshqacha ishlaydi. U nafaqat bir vaqtning o’zida bir nechta stimullarni qayta ishlashga qodir, balki buni ajoyib aniqlik bilan bajaradi.
Devid Strayer va uning jamoasi tomonidan olib borilgan tadqiqotlarga ko’ra, bunday odamlar ma’lum bir vaqt ichida bitta vazifani bajarishdan ko’ra ko’p vazifalarni bajarishda yaxshiroqdir. To’g’ri, bunday odamni kompaniyangizga jalb qilish – katta muvaffaqiyat. Ikki yuz kishidan faqat bittasi miyaning bunday tuzilishi bilan maqtana oladi.
“Soxta multitasking” ga moyil bo’lgan odamlarning miyasi tezda mukofot olishga qaratilgan
Ammo agar haqiqiy multitaskerlar juda kam bo’lsa, nega ko’p odamlar bu qobiliyatlarga ega ekanligiga ishonishadi? Devid Strayerning hamkasbi va hammuallifi psixolog Devid Sanbonmatsu: “Bu odamlar haqiqatda bitta vazifaga diqqatini jamlashda qiynaladilar”, deb tushuntiradi. – Ular bir narsadan chalg’ib, boshqasiga o’tishadi, uchinchisi…
Behruzbek Hamidov
