Muvaffaqiyatsizlikka bo’lgan reaktsiyalardagi farq, ayniqsa, chaqaloqlar haqida gap ketganda seziladi. Yaxshiyamki, ular qat’iyatli va qat’iyatli, aks holda biz hech qachon yurishni, gapirishni yoki boshqa hech narsa qilishni o’rganmaymiz.

Tasavvur qiling-a, to’rtta bola bir xil muammoni hal qilmoqda: katta tugmani chapga surib, tortmasini ochishga harakat qilmoqda. Birinchi chaqaloq tugmachani tortadi, lekin qutining o’zi harakat qiladi, chaqaloq hozir unga erisha olmaydi. Keyin u yuz o’giradi va taglik bilan o’ynay boshlaydi.

Ikkinchi bola tugma bilan bir necha soniya skripka qiladi, lekin u buni qila olmaydi. U yerga o‘tirib, qutiga qaradi. Uning pastki labi qaltiraydi, lekin u boshqa harakat qilmaydi.

Uchinchi chaqaloq tugmani kuch bilan tortadi. Muvaffaqiyatsizlik. Lekin u taslim bo’lmaydi va 10 daqiqalik sinov va xatolikdan so’ng maqsadiga erishadi. Qopqoq ochilib, qutidan ayiq otilib chiqadi. Bola zavq bilan qichqiradi, ayiqni orqaga suradi va keyin hamma narsa takrorlanadi. To’rtinchi bola qutini ochgan boshqa bolani ko’radi. Qizarib ketadi, qutiga mushti bilan urib, yig‘lab yuboradi.

Muvaffaqiyatsizliklarni bartaraf etishning asosiy usullari erta bolalik davrida shakllanadi, ammo biz butun hayotimiz davomida bolalikdagi xatolar uchun to’lashimiz shart emas.

Ba’zan muvaffaqiyatsizlik bizni maqsadni amalga oshirib bo’lmaydigan va amalga oshirib bo’lmaydigan deb qabul qilishga majbur qiladi, shuning uchun biz ikki marta o’ylamasdan undan voz kechamiz (qutichaga erisha olmaganida uni unutgan birinchi chaqaloq kabi).

Boshqalar esa tushkunlikka tushib, hech narsa qila olmaydilar, passiv va nochor bo’lib qolishadi (hozirgi o’tirgan va tomosha qilgan ikkinchi chaqaloq kabi). Boshqalar esa, erishgunlaricha harakat qilishda davom etadilar. Nihoyat, ba’zilarimiz tushkunlikka tushib, to’g’ri fikrlash qobiliyatini yo’qotamiz.

Muvaffaqiyatsizlikni xotirjam qabul qiladigan odamlar bor, lekin ko’pchilik ularni yurakka qabul qiladi. Muvaffaqiyatsizliklar har doim bizni og’riq va umidsizlikka olib keladi, lekin ular bizga qimmatli ma’lumotlarni taqdim etishi, foydali narsalarni o’rgatishi, o’sishimiz va rivojlanishimizga yordam berishi mumkin. Ularning sharofati bilan keyingi safar xatolarga yo’l qo’ymaslik va o’z oldimizga qo’ygan maqsadlarimizga erishish imkoniyatini oshirish imkoniyatini oshiramiz.

MUVAFFAQIYATSIZLIKDAN UCHTA PSIXOLOGIK JAROHAT

Muvaffaqiyatsizliklar bizga uchta yarani beradi, ular hali chuqur bo’lmagan holda shoshilinch davolanishni talab qiladi. Ular o’z-o’zini hurmat qilishimizga zarba berib, bizni qobiliyatlarimiz haqida noto’g’ri xulosalar chiqarishga majbur qiladi. Ular bizning o’zimizga bo’lgan ishonchimiz, motivatsiyamiz va optimizmimizga putur etkazadi. Nihoyat, ular qo’rquvni keltirib chiqaradi, bu esa maqsadga erishishni qiyinlashtiradi. Yomon doiraga kirish uchun faqat bir yoki ikkita noxush hodisa kerak bo’ladi.

Mitti o’z-o’zini hurmat qilish

Beysbolchilar ko’pincha to’pni yaxshi urganlarida, to’p juda katta ko’rinadi (va shuning uchun urish osonroq) deb da’vo qiladilar. Muvaffaqiyatsizlik nafaqat bizning maqsadimizni Everestga aylantiradi, u faqat bir nechtasi ko’tarilishi mumkin, balki bizni ham “kamaytiradi”. Biz avvalgidan kamroq aqlli, kamroq jozibali ko’rina boshlaymiz.

Misol uchun, agar talaba qishki sessiyada yomon o’qisa, u o’z qobiliyatiga shubha qila boshlaydi va o’quv intizomining sub’ektiv qiyinligi ortadi. Ko’pgina birinchi kurs talabalari yomon mashg’ulotdan keyin (ayniqsa, agar ular bolaligida birinchi marta chaqaloq kabi harakat qilsalar) o’qishni tashlab ketishga qaror qilishadi.