Biz qo’rquv bilan birinchi marta bolalikdan tanishamiz. U har qanday tadqiqot va kashfiyotga, noma’lumlikka har qanday qadamga hamroh bo’ladi. Uni yengishda o‘zimizni qahramondek his qilamiz, bejiz emas. Shunday qilib, biz uchun qo’rquv tajribasi nafaqat potentsial tahdid bilan, balki uni engish uchun mukofot bilan ham bog’liq.

KIMYO YORDAM BERADI

Aslida, qo’rquv bizni yaqinlashib kelayotgan xavf haqida xabardor qilish va bizni unga qarshi turishga tayyorlash uchun mo’ljallangan. Bu vaqtda tanada adrenalin va norepinefrin ishlab chiqariladi – mos ravishda qo’rquv va g’azab gormonlari.

Adrenalin tanani hushyorlikka qo’yadi: yurak urishi tezlashadi, qonni kislorod bilan ta’minlaydi, jigar glyukoza ishlab chiqarishni oshiradi va yog’lar yonib, tanani energiya bilan ta’minlaydi. Norepinefrin psixologik tayyorgarlik uchun javobgardir: bu g’azab, hayajon va xavfdan zavqlanishni keltirib chiqaradi. Ikkala gormon ham titroqlarga olib kelishi mumkin: ular tufayli tizzalarimiz xiyonatkorona titraydi.

Qo’rquv va u bilan bog’liq kimyoviy jarayonlar bizni jismoniy tahdidlarga qarshi turishga tayyorlaydi.

Natijada, biz o’z chegaralarimizdan tashqariga chiqishga, o’zimiz uchun imkonsiz deb hisoblagan narsalarni amalga oshirishga imkon beradigan qisqa muddatli kuchni olamiz. Ammo siz bu holatda uzoq vaqt qololmaysiz. “Adrenalinning doimiy chiqarilishi kasalliklarning rivojlanish ehtimolini oshiradi va bizni ko’proq taklif qiladi”, deb tushuntiradi psixolog va art-terapevt Elena Dyachenko.

Qo’rquv va u bilan bog’liq kimyoviy jarayonlar bizni jismoniy tahdidlarga qarshi turishga tayyorlaydi. Biz tezroq, kuchliroq bo’lamiz va instinktlarga ko’proq tayanishni boshlaymiz, ammo ong, aksincha, zerikarli bo’ladi. Shuning uchun ham har qanday inqirozda mas’ullar ham, psixologlar ham bizni vahimaga tushmaslikka undaydi.

Zamonaviy dunyo tahdidlari bizdan nafaqat jismoniy jasoratlarni bajarishni, balki vaziyatni baholashni ham talab qiladi. Qachon hujum qilish va qachon nozikroq yondashuv talab qilinishini o’zimiz hal qilishimiz kerak. Biz hayotimizni xavfsizroq qilishga va qo’rquvdan qochishga harakat qilamiz. San’at boshqa masala!