Nevroz birinchi qarashda ko’rinadiganidan ancha chuqurroqdir. Kimdir nevroz – bu dunyoni noto’g’ri tushunish, chuqur e’tiqodlar ekanligiga ishonch hosil qiladi. Ba’zi odamlar nevrozni vegetativ faoliyat deb hisoblashadi. Ba’zi odamlar nevrozni xulq-atvor muammosi deb o’ylashadi.

Bu nevrozlar haqida juda yuzaki fikr. Haqiqatda nevroz ko’p qatlamlardan iborat. Va har bir qatlam o’z ma’nosiga ega va bir sababga ko’ra mavjud.

Bir qatlamni demontaj qilish bilan nevrozni tushunolmaysiz. To’liq taassurot qoldirish mumkin emas. Faqat e’tiqodlar bilan ishlash orqali nevrozni tushunib bo’lmaydi. Nevrozni faqat simptom bilan ishlash orqali tushunish mumkin emas. Tizimli yondashuv zarur.

Keling, nevrozning tuzilishini ko’rib chiqaylik.

1. Siz voyaga yetgan sharoitlar 

Birinchi qatlam – bu siz o’sgan bolalik. Har bir insonning o’ziga xos sharoitlari bor edi, bu uning juda qimmatli ehtiyojlarini shakllantiradi. Keling, misollardan foydalanaylik. Bolalikda sevilmaslik bolalikda etishmayotgan sevgini qabul qilish uchun haddan tashqari qadrli ehtiyojni shakllantirishi mumkin edi. Bunday odam uchun rad etish, sovuqqonlik va befarqlikka duch kelish juda og’riqli bo’ladi. Ammo buning aksi – haddan tashqari sevilish ham ortiqcha ehtiyojni keltirib chiqaradi. Odamning dumbasini puflashi, uning barcha ehtiyojlarini qoplashi odatiy holga aylanadi va u umidsizlikka dosh berolmaydi. Natijada, hech kim ona va dadamni seva olmaydi, bu esa azob-uqubatlarga sabab bo’ladi.

2. Nevrotik xatti-harakatlar strategiyasi

Agar birinchi qatlamda siz o’z ehtiyojlaringizni shakllantirgan bo’lsangiz, ikkinchisida ularga erishish uchun taktika ishlab chiqasiz. “Sevishim uchun men yaxshi, to’g’ri bo’lishim kerak, hech qachon xato qilmasligim kerak, hammaga yoqadi.” “Hammasi men xohlagandek bo’lishi uchun men histerikani tashlayman, azoblanaman, o’zimni qanchalik yomon his qilayotganimni ko’rsataman.”
Agar siz birinchi va ikkinchi qatlamlarni birlashtirsangiz. Birinchi qavatda sizning qattiq onangiz bor edi, agar siz biror narsaga erishsangiz, yaxshi o’qisangiz, uy atrofida ishlasangiz, yaxshi so’zlarni aytadi va agar buni qilmasangiz, u sizni jazolaydi, sizni qoraladi va tortib oldi. Ikkinchi qatlamda siz ushbu shartlarga moslashish strategiyasini ishlab chiqasiz. Yaxshi o‘qishim kerak, to‘g‘ri bo‘l, onamni rozi qil, keyin mehrini olaman”.

3. Nevrotik ehtiyojga tushib qolgan hayot sharoitlari

Ha, siz ba’zi strategiyalarni shakllantirdingiz va ma’lum bir bolalikni o’tkazdingiz, ammo bu sizning nevrozingiz faollashishi uchun etarli emas. Sizning hayotingizda ma’lum omillar mos kelishi kerak, nevrozingiz qulfiga kalit sifatida mos keladigan voqea sodir bo’lishi kerak. Bu yo’qotishlar, ishdagi muammolar, oilaviy kelishmovchilik, noaniqlik bo’lishi mumkin, sizning strategiyalaringiz endi ishlamasligi mumkin.

Sizda sevgiga juda qimmatli ehtiyoj bor. Strategiya bor – sevgiga erishish uchun yaxshi bo’lish. Butun hayotim strategiyasi ishladi va keyin bam – nimadir noto’g’ri ketdi. Sizni sevadigan sherigingiz bor edi, lekin bir muncha vaqt o’tgach, u sizga qiziqishni yo’qotdi. Uni mamnun qilish imkonsiz bo’lib qoldi va siz undan iliqlik olishni xohlaysiz. Yoki bu mumkin, lekin bu sizning qadriyatlaringizga zid keladi.

Qanchalik yaxshi bo’lishga harakat qilmasin, baribir sizni rad etishadi, hukm qilishadi va sovuqqonlik bilan munosabatda bo’lishadi.

4. Bostirilgan his-tuyg’ular va his-tuyg’ular

Siz o’zingiz duch kelgan vaziyatlar haqida nimanidir his qilasiz, lekin his-tuyg’ularingizni bostirasiz yoki sezmaysiz. Har bir nevrotik tashqi ko’rinishida juda hissiy ko’rinsa ham, his-tuyg’ularini bostiradi.

Siz bolaligingizda xuddi shunday his-tuyg’ularga duch kelasiz. Vaziyat sizning jarohatingizga tushib qoldi va bu sizni xafa qiladi. Inson bu og’riqni boshdan kechirish o’rniga, uni bostiradi, o’zini xafagarchilikdan himoya qiladi va xuddi shu strategiya bilan sevgiga erishishga harakat qilishda davom etadi.

5. Ichki ziddiyat

Aslida, nega bu vaziyat siz uchun juda hissiy? Unda juda ko’p qarama-qarshiliklar mavjud, ular bilan kelisha olmaysiz. Men ketmoqchiman – qolmoqchiman. Men buni xohlayman, lekin ular menga berishmaydi. Men xohlayman, lekin qila olmayman. Men xohlayman, lekin bu noto’g’ri.

Agar biz misolga qaytadigan bo’lsak – ular menga iliqlik, sevgi bermaydigan munosabatlarda bo’lishni xohlaymanmi yoki men xohlamayman. Bir tomondan, men sovuq odamdan iliqlikka erishmoqchiman, boshqa tomondan, nima qilsam ham, ular menga bermaydilar.

6. Alomat

Vaqt o’tishi bilan, odam doimiy tajribalar bilan asab tizimini charchatadi. Ichki ziddiyat qanchalik uzoq davom etmasa, odamni shunchalik quritadi. Natijada, bu alomatga aylanadi va vegetativ o’sish paydo bo’ladi. Odam qandaydir tarzda bu o’simlikni talqin qiladi va qo’rqib ketadi. Va nevrotiklar aynan mana shu qatlamni ko’radi, ammo quyida joylashgan barcha qatlamlar ko’rmaydi. Albatta, qanday qarama-qarshiliklar haqida gapirish mumkin, qanday tajribalar, bolalik, bu juda yomon bo’lganida?

Va bu erda, alomatning yordami bilan, odam o’z muammosini hal qilishi mumkin. Ular bemorga g’amxo’rlik qilishni, unga e’tibor berishni, uni qo’llab-quvvatlashni va unga iliqlik baxsh etishni boshlaydilar.

7. O’z farovonligingizni nazorat qilish

Bu erda odam o’z belgilariga diqqatni jamlashni boshlaydi va ularni nazorat qilishga harakat qiladi. Bu erda vahima hujumlari, gipoxondriya, kardiofobiya, OKB va boshqalar boshlanishi mumkin. Odam simptomlarning kuchayishiga yo’l qo’ymaslikka harakat qila boshlaydi, himoya xatti-harakatlaridan foydalanadi va uni rag’batlantirishi mumkin bo’lgan narsalardan qochishni boshlaydi. Agar bu kardiofobiya bo’lsa, odam doimiy ravishda pulsini o’lchashni boshlaydi, u bilan birinchi yordam to’plamini olib yuradi va hech qanday jismoniy kuch sarflamaydi. Agar bu PA bo’lsa, ular bo’lgan joylarga bormang, yaqinlaringizni o’zingiz bilan olib boring, tez yordam chaqirish uchun telefoningizni qo’lingizda ushlab turing. OKBning o’zi marosimlar ko’rinishidagi sof nazoratdir.