Behruzbek HamidovNevrozdan xalos bo’lishga xalaqit beradigan bitta afsona bor. Va bu shunday bo’ladi: “Agar siz umuman tashvishlanmasangiz, nevroz o’tib ketadi.” Shunday qilib, odamlar shu ishonch bilan yashaydi, ishlaydi, o’z ustida ishlaydi, lekin tashvish yo’qolmaydi. Ular qandaydir tarzda qattiq harakat qilmoqdalar, noto’g’ri ish qilyaptilar deb o’ylashadi. Boshqalar buni qila oladi! Boshqalar tashvishdan xalos bo’lishdi. Keling, bu afsonada nima noto’g’ri ekanligini aniqlaylik.
Boshlaylik, haqiqatan ham tashvishlanishni boshdan kechirmaslik mumkinmi? Uni qabul qiling va faqat ijobiy his-tuyg’ularni boshdan kechiradigan, hamma narsaga zarracha hayajonni his qilmasdan, hamma narsaga jasorat bilan dosh beradigan supermenga aylaning?
Haqiqiy, lekin buning uchun siz sezgirligi past bo’lgan psixopat bo’lib tug’ilishingiz kerak, yoki miyaning ba’zi joylarini yoqib yuboring, ammo keyin boshqa muammolar bo’ladi. Xavotirning yo’qligi psixologik salomatlik bilan juda oz aloqasi bor.
Xo’sh, keling, fiziologiyaning asosini ko’rib chiqaylik, bu mutlaqo barcha odamlarga beriladi. Bizning avtonom nerv sistemamiz. Bu nima uchun? Tanamizni tartibga solish va bizni turli vaziyatlarga tayyorlash uchun
Simpatik asab tizimi bizni faoliyatga tayyorlaydi. Evolyutsion ravishda, xavf tug’ilganda biz uni engishimiz uchun zarurdir. Ma’lum bo’lishicha, ibtidoiy davrda u unchalik xavfsiz emas edi. Eng moslashgani omon qoldi. Tez javob bera oladiganlar – qochib ketish yoki jang qilishni boshlash. Xo’sh, o’zingizni o’likdek ko’rsating, qotib turing va xavfni kuting.
Dunyo endi xavfsizroq bo’ldi, ammo bu xususiyat hali ham bizda. Ammo ayni damda dunyoda hech qanday tahdid yo‘q, deb ham aytish mumkin emas. Ular mavjud va tashvishga bo’lgan ehtiyoj hali ham saqlanib qolmoqda.
Terapiyaning maqsadi tashvishni bartaraf etish emas. Terapiyaning maqsadi odamni qachon tashvishlanish va qachon dam olish kerakligini tushunishga o’rgatishdir. Shuningdek, odamga qo’zg’atuvchiga umuman to’g’ri kelmaydigan haddan tashqari tashvish bilan kurashishga yordam bering.
Sizda umuman tashvish sezmasligingiz haqida gapirmayapmiz. Agar siz tashvishlanmasangiz, haqiqiy xavf-xatarga munosabat bildirmaysiz va bu, yumshoq qilib aytganda, zararli va qayg’uli oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Siz hali ham sog’lom tashvishlanishingiz kerak. hayotingiz, kelajagingiz uchun, siz uchun nima muhim
Bu erda gipoxondriyaga misol keltirish o’rinlidir. Maqsad inson sog’lig’i haqida umuman qayg’urmasligi uchun emas. Bunday holda, odam o’z sog’lig’iga beparvo munosabatda bo’lishni boshlaydigan nuqtaga kelishingiz mumkin. Vazifa – ortiqcha tashvishlarni olib tashlash va asosli tashvishlarni qoldirishdir.
Tegish kerak bo’lgan keyingi nuqta – bu reflekslar. Agar siz tashvishlanishni o’rgangan bo’lsangiz, bu abadiydir. Sizda bu reflekslar allaqachon mavjud va siz eng kam qarshilik yoʻlidan borasiz.
Aslida, shu sababli siz vaqti-vaqti bilan eski xatti-harakatlarga qaytishingiz mumkin.
Psixoterapiyaning vazifasi reflekslarni nolga tushirish emas. Bu haqiqiy emas. Psixoterapiyaning vazifasi yangi reflekslarning ancha kuchli ekanligiga ishonch hosil qilishdir, ya’ni yangi xulq-atvor modelini tanlash eskisidan ko’ra osonroqdir
Psixoterapiyaning vazifasi ham ishonch hosil qilishdir. tashvishli relapslardan tezroq tuzalib ketishingizni. Ular eski odatlarga yopishib qolishmadi, balki tezda yangi xulq-atvorga o’tishdi.
Shuningdek, tashvish buzilishiga tushib qolgan odamlarning moyilligi borligini ham ta’kidlash kerak. Ularning boshlang’ich bazasi boshqa odamlarga qaraganda ko’proq tashvishlanadi.
Izzattillo Islomov
