Behruzbek Hamidov
Miya hech qachon dam olmaydi. Va hatto siz uxlayotganingizda ham, u doimo ba’zi ma’lumotlarni qayta ishlaydi. Biz ko’pincha o’zimizni intruziv yangiliklar bilan ortiqcha yuklaymiz va bu bizni jismoniy emas, balki ruhiy charchatadi.
Siz inson miyasini smartfondagi kesh xotirasi bilan taqqoslashingiz mumkin, u vaqt o’tishi bilan tiqilib qoladi va tozalashni talab qiladi. Gadget tozalagandan so’ng darhol tezroq va yaxshiroq ishlay boshlashiga rozi bo’ling. Shuning uchun bizning miyamiz ham axborot axlatini tozalashi kerak. Buni qanday qilish kerak?Axborot axlatining paydo bo’lishining sababi
Birinchidan, zamonaviy dunyoda miyaga hujum qilishning sababi nima ekanligini tushunishingiz kerak. Barcha mumkin bo’lgan omillardan eng muhimini ta’kidlash kerak – ilmiy-texnikaviy taraqqiyot. Bir tomondan, bu insoniyatga ko’p foyda keltirdi va turmush darajasini oshirdi, lekin boshqa tomondan, u o’zi bilan birga nojo’ya ta’sirlarni olib keldi. Tasavvur qiling: har daqiqada dunyo bo’ylab 180 millionga yaqin elektron pochta xabarlari yuboriladi, boshqa messenjerlarga yuborilgan xabarlarni hisobga olmaganda. Ayni paytda Youtube’da 4,5 million kishi video tomosha qiladi.
Axborot oqimi shunchaki juda katta. Bugungi kunda dunyoda insoniyatning avvalgi tarixidagidan ko’ra ko’proq ma’lumotlar ishlab chiqarilmoqda. Biroq, taqdim etilgan ma’lumotlar har doim ham foydali emas, u foydali bo’lish o’rniga, insonga zararli ta’sir ko’rsatishi mumkin.
Inson miyasi uchun eng xavfli dushman
Ma’lum bo‘lishicha, inson miyasi uchun eng xavfli dushman ijtimoiy tarmoq tasmalarini o‘qishdir. Ijtimoiy tarmoqlar foydalanuvchilari shunchaki bo’sh ma’lumotlar oqimini o’zlashtirib, qimmatli vaqtlarini behuda sarflashadi. Bu barcha ma’lumot axlatlari bizning ongsizimizni to’ldiradi va miya nima foydali va nima keraksiz ekanligini tushunishni to’xtatadi. Biror kishi irodani ifodalashni nazorat qilishni to’xtatadi. Yomon fikrlar beixtiyor boshingizga kira boshlaydi: tashqi ko’rinishingizni o’zgartirish uchun keraksiz operatsiya qilish, qattiq dietaga o’tish yoki vegetarian bo’lish.
Katta muammo shundaki, miyaning aqldan ozgan ortiqcha yuki bor, bu xayoliy bo’lmagan ruhiy kasalliklarning sababidir. Shuning uchun ijtimoiy tarmoqlarning zamonaviy foydalanuvchisining asosiy mahorati – o’qish, tomosha qilmaslik, hamma narsani tinglash emas, balki vaqtning ma’lum bir daqiqasida qimmatli bo’lgan ma’lumotlar oqimini aniq tanlashdir. Qiyinchilik shundaki, butun oqimda siz faqat foydali va muhim narsalarni topishingiz kerak.
Axborot axlatidan qanday qutulish va undan himoyalanishni yaratish mumkin?
Axborot axlatining ko’p turlari mavjud, lekin birinchi navbatda siz yangiliklar lentalari, bloglar va Internet kanallarini diqqat bilan ko’rib chiqishingiz kerak. Nima yordam beradi:
Ijtimoiy tarmoqlarda hazillarni o’qish, seriallarni, o’yinlarni tomosha qilishdan bosh tortish.
Minimal televizor tomoshasi, xususan, pandemiya, qotillik va xiyonat mavzusi juda faol muhokama qilinadigan yangiliklar va turli sovun ko’rsatuvlari. Anksiyete va tushkunlik tuyg’ularidan tashqari, bunday namoyishlar yaxshi narsa keltirmaydi.
Guruhlarni, obunalarni tahrirlang, zararli kontentni, sizga foydasiz kanallarni olib tashlang.
Kontentni doimiy ravishda iste’mol qiling, bir varaqdan ikkinchisiga o’tmang.
Toza havoda tez-tez yuring, yaxshi musiqa tinglang, qiziqarli filmlar, ilmiy dasturlar tomosha qiling, yuzma-yuz muloqotni oshiring.
Gadgetsiz ishlashingiz mumkin bo’lgan vaqtni ajrating. Ideal variant – yotishdan ikki soat oldin va uyg’onganidan keyin. Ertalabki yangiliklarni o’qimay, kuningizni sukutda boshlang, shunda siz miyangiz qanday “jonlanganini” ko’rasiz, boshingiz tiniq va yangi bo’ladi.
Meditatsiya qilish ham yaxshi fikr, bu sizning fikringizni to’plangan axlatdan tozalashga va shunchaki dam olishga yordam beradi.
Hayot sur’ati va umumiy farovonlik bizning fikrlash tarzimizga bog’liq. Doimiy ma’lumotlarning haddan tashqari kuchlanishi ko’plab kasalliklarga, shu jumladan yurak xuruji yoki insultga olib kelishi mumkin. Shuning uchun, vaqtingizni behuda sarflamang va miyangizni axborot axlati bilan ortiqcha yuklamang, balki uni doimiy ravishda mashq qiling, sinapslar sonini ko’paytiring va kognitiv funktsiyalarni yaxshilang.
Izzattillo Islomov
