Behruzbek Hamidov
Endi, undan farqli o’laroq, yana bir gipoteza mavjud: “ijtimoiy miya gipotezasi”. Uning so’zlariga ko’ra, miya rivojlanishi birinchi navbatda ijtimoiy aloqalarni saqlab qolish uchun zarur edi. Ushbu gipotezaning boshlang’ich nuqtasi evolyutsiya jarayonida neokorteks mintaqasi sezilarli o’zgarishlarga duch kelganligi aniqlangan tadqiqot edi. U ijtimoiy aloqalar uchun javobgardir. Bu maydon primatlarda boshqa hayvonlarga qaraganda sezilarli darajada katta.
Ammo bu erda yana bir savol tug’iladi. Nima uchun korteks faqat primatlarda o’zgargan? Gap shundaki, maymunlar boshqa hayvonlardan farqli o’laroq, o’z hamkasblarini alohida shaxs sifatida qabul qiladilar. Ilmiy tadqiqotlarga ko’ra, primat jamiyati butun guruhning ongli o’zaro ta’siriga asoslanadi. Primatlar o’z vaqtlarining 20 foizini guruhdagi munosabatlarni saqlashga bag’ishlaydilar. Faqat ovqat topish uchun ko’proq vaqt kerak bo’ladi.
Ijtimoiy aloqalarni saqlab qolish uchun shimpanzelar parvarish deb ataladigan – jismoniy aloqadan foydalanadilar. Biroq, evolyutsiya shuni ko’rsatdiki, bu juda ko’p vaqt talab etadi. Shuning uchun neandertallar orasida evolyutsiya jarayonida kuyovning o’rnini ovozli aloqa egalladi. Evolyutsiya insonni katta ijtimoiy guruhlarni yaratishga undadi, ularda nutq asta-sekin aloqaning ajralmas vositasiga aylandi.
O’tgan asrning 90-yillariga qadar inson miyasi kiruvchi ma’lumotlarni tahlil qilish va uning asosida muayyan qarorlar qabul qilish uchun rivojlangan degan gipoteza hukmronlik qilgan.
Izzattillo Islomov
