Nima uchun siz dam olishga harakat qilganingizda yanada charchaysiz

Bu atama yaqinda paydo bo’lgan, ammo “stressni engillashtirish” bo’yicha tadqiqotlar ko’p yillar davomida davom etmoqda. Olimlar shuni aniqladilarki, aholining 30-50 foizi tez-tez stress belgilarini – tez yurak urishi va terlash kabi – dam olishga va dam olishga harakat qilganda boshdan kechirishadi.

Agar bu muntazam ravishda sodir bo’ladigan bo’lsa, biz o’zimizni shafqatsiz doirada topamiz: dam olishga va stressdan xalos bo’lishga harakat qilib, biz faqat asabiy taranglikni qo’zg’atamiz. Va bu vaqt o’tishi bilan depressiv alomatlar va hatto vahima hujumlariga olib kelishi mumkin.

Albatta, hamma odamlar “stressni engillashtirish” ga moyil emas – tashvishli odamlar eng zaifdir. Ammo bu ko’pchilikka ta’sir qiladi. Nima uchun bu sodir bo’ladi va bu tashvishni qanday engish mumkin? 

1. SIZ STRESSDA EKANLIGINGIZNI TAN OLISHNI XOHLAMAYSIZ.

Muammoning mavjudligini inkor etishga urinish – stressni boshqarishning juda samarasiz taktikasi. Qisqa muddatda rad etish ish berishi mumkin – ba’zida bu bizning ruhiyatimizni himoya qilishga yordam beradi, masalan, yaqin kishining o’limidan keyin. Ammo, agar biz kundalik muammolarni inkor eta boshlasak, asta-sekin o’zimizni burchakka olib boramiz.

Biz o’zimizni va boshqalarni hamma narsa yaxshi ekanligiga qanchalik ishontirmaylik, tanamiz stress signallarini yuborishda davom etadi – bu bizni harakatga va muammolarni hal qilishga undaydi. Shuning uchun, agar biz stressning haqiqiy sabablari bilan kurashish o’rniga dam olishga va dam olishga harakat qilsak, bu bizning asabiy taranglikni kuchaytirishi mumkin.

Nima qilish kerak?

• Stress belgilari foydali bo’lishi mumkinligini tan oling. Organizm sizga e’tiborni talab qiladigan muammolar haqida ma’lumot etkazish va yechim topishga yordam berish uchun turli fiziologik reaktsiyalardan foydalanadi. Masalan, yurak urish tezligining oshishi miyaga qon aylanishini yaxshilaydi, bu esa muammoning yechimini samaraliroq va tezroq topishga yordam beradi.
• Bir varaq qog’oz oling va stress bilan bog’liq barcha fikrlar va his-tuyg’ularni tasvirlashga harakat qiling. Ushbu mashq sizga psixologik stressning chuqurroq sabablarini tushunish imkonini beradi. Misol uchun, agar siz doimo ishda ortiqcha yuk bo’lsangiz, kundalik meditatsiya orqali stressni engishingiz dargumon. Vaziyatni xo’jayiningiz yoki hamkasblaringiz bilan muhokama qilish va qandaydir tarzda yukni kamaytirishga harakat qilish samaraliroq bo’ladi.
• Nostandart yechimlarni qidiring. Agar siz stress bilan muayyan usullarda, masalan, meditatsiya yoki sport bilan kurashishga o‘rganib qolgan bo‘lsangiz, yangi narsalarni sinab ko‘ring: chin yurakdan -do’stlar yoki yaqinlaringiz bilan yurakdan suhbatlashish, stressga qarshi smartfon ilovalarini sinab ko’ring…

2. SIZ BOSHQALAR NIMA DEYISHIDAN XAVOTIRLANASIZ.

Deyarli har birimizning sevimli mashg’ulotimiz yoki hatto “hayot ishi” bor: bu ish yoki sevimli mashg’ulot bo’lishi mumkin. Lekin bizni bunchalik ishtiyoq bilan qilishga nima undaydi? Ba’zilar uchun bu samimiy qiziqish, rivojlanish va yangi narsalarni o’rganish istagi. Ammo ko’p odamlar birinchi navbatda boshqalarning roziligini olishni xohlashadi yoki do’stlari, oilasi va hamkasblariga o’zlarining qadr-qimmatini isbotlashga harakat qilishadi.

Muammolar shu maqsad yo’lida o’z imkoniyatlarimizni sinchkovlik bilan baholashni to’xtatganda boshlanadi – biz kasallikka qaramay ishlashga majbur qilamiz va ta’tilga chiqishni rad etamiz. Biz uchun dam olish juda qiyin – biz foydali bo’lishi mumkin bo’lgan vaqtni behuda sarflayotgandek tuyuladi. Bizni dangasa va bekorchi deb hisoblashidan qo’rqamiz. Bularning barchasi bizning ruhiy farovonligimizga ta’sir qila boshlaydi.

Bunga moyil bo’lganlar uchun vaqti-vaqti bilan hayotning asosiy ishi bilan bog’liq barcha narsalardan “psixologik ta’til” olish foydali bo’ladi. “Ta’til” uzoq bo’lishi shart emas. Va o’zingizni “dam olish” uchun majburlamang. Ammo hatto qisqa tanaffuslar ham vaqt o’tishi bilan ishdan tanaffus qilish, stressdan xalos bo’lish va dam olishga to’liq huquqingiz borligini tushunishga yordam beradi.

3. BIROR NARSANI HAL QILISH SIZ UCHUN QIYIN

Ba’zilarimiz barcha imkoniyatlarimizni yaxshilab o’rganmagunimizcha qaror qabul qila olmaydi. Ba’zan dam olish vaqtimizni qanday o’tkazishni hal qilish qiyin. Va hatto bitta narsani tanlagan bo’lsak ham, biz shubhalanishda davom etamiz – agar boshqa variantlar bizga yaxshiroq dam olishga yordam bersa nima bo’ladi? Natijada, biz dam olish o’rniga, asabiylashamiz.

Har doim “mukammal” yechimni izlash istagi muqarrar ravishda afsuslanishga va o’zini ayblashga olib keladi. Biz uchun dam olish ham qiyin, chunki biz doimo yaqinlashib kelayotgan tadbirlar va mumkin bo’lgan variantlar haqida o’ylaymiz. Bu qo’shimcha stressni keltirib chiqaradi.