Obro’-e’tibor madaniyati obro’-e’tiborni saqlash va himoya qilishga juda katta ahamiyat beradigan jamiyatlarga xos xususiyatdir. Bunday madaniyatlarda o’z obro’sini himoya qilish ijtimoiy hayotning markaziy tashkiliy mavzusiga aylanadi. Bu madaniyatlar, odatda, erkaklarda kuchlilik, qattiqqo’llik va hurmatsizlikka toqat qilmaslik, ayollarda esa oilaga sodiqlik va poklik uchun obro’-e’tiborni qadrlaydi.

Shaxsning jamiyatdagi qadr-qimmati sharaf madaniyatiga asoslanganligi uning ushbu sharaf mezonlariga qanchalik mos kelishi bilan belgilanadi. Agar biror kishi bu ishda muvaffaqiyatsizlikka uchrasa va uning obro’si etarlicha dog’da bo’lsa, sharafni qaytarib olish imkonsiz bo’lib qolishi mumkin.

Shuning uchun hurmat madaniyatidagi odamlar tahdidlarni hurmat qilishda juda hushyor va o’z sha’nini himoya qilish uchun haddan tashqari kuch sarflashga tayyor. Hozirgi sharaf madaniyatlariga AQShning Janubiy va G’arbiy, Markaziy va Janubiy Amerikasi, Yaqin Sharq mamlakatlari va O’rta er dengizi atrofidagi madaniyatlar kiradi.

Shon-sharaf madaniyati, shuningdek, ishqiy munosabatlarda tajovuzkor xatti-harakatlarga yordam berishi mumkin. Misol uchun, tadqiqot shuni ko’rsatdiki, sharaf madaniyatiga ega bo’lgan Braziliyadan kelgan ishtirokchilar, Shimoliy Amerikadagi ishtirokchilarga qaraganda, faraziy stsenariyda xiyonatkor ayolga javoban zo’ravonlikni ko’proq qabul qilishgan.

Tadqiqotchilarning fikriga ko’ra, sharaf madaniyatlari ishqiy munosabatlarda zo’ravonlikni madaniy qabul qilishga olib kelishi mumkin bo’lgan romantik o’zaro munosabatlar qanday rivojlanishi kerakligi haqidagi turli skriptlarni targ’ib qiladi. O’z manfaati uchun tajovuz, odatda, sharaf madaniyatlari tomonidan qabul qilinmaydi, lekin ko’pincha sharafga nisbatan haqiqiy yoki idrok etilgan tahdidlarga eng munosib javob sifatida ko’riladi.

Tadqiqot mualliflari Kiersten R. Baughman va Rayan P. Braun erkaklar sharafi qadriyatlarining ma’qullanishi romantik munosabatlarga qanday ta’sir qilishini ularning eng dastlabki bosqichida – jalb qilish va boshlash bosqichida, shaxslar hali ham potentsial sheriklarni ko’rib chiqayotganda o’rganishni xohlashdi. Erkaklik sha’ni me’yorlari – bu erkakning sha’ni jasorat, jasorat yoki javob tajovuzkorligi orqali namoyon bo’ladigan e’tiqoddir. Boshqa tomondan, bu qarashlarga ko’ra, ayolning o’rni oilasiga xizmat qilishdir. Turmush qurgandan so’ng, ayol eriga itoat qilishi va hurmat qilishi kerak, chunki uning obro’si eri va oilasi bilan chambarchas bog’liq.

Ushbu tadqiqotchilar tajriba o’tkazdilar. Ishtirokchilar AQSHning janubi-gʻarbiy qismidagi yirik institutdan 95 nafar kollej talabalari boʻlishdi. Ishtirokchilarning 78% oq tanlilar bo’lib, ularning yoshi 18 dan 27 gacha bo’lgan. O’rtacha yoshi 19 yosh edi.

Ishtirokchilar erkaklik sharafini qo’llab-quvvatlashni baholashni yakunladilar (erkaklik miqyosidagi sharaf mafkurasi, masalan, “Haqiqiy erkak boshqa odamlar uni itarib yuborishiga yo’l qo’ymaydi” yoki “Haqiqiy erkak hech qachon janjaldan qaytmaydi”). Shundan so‘ng tadqiqotchilar ularni o‘z laboratoriyalariga taklif qilishdi. Laboratoriyada tadqiqotchilar ularga yangi onlayn tanishuv platformasini dastlabki bosqichda baholashda ishtirok etishlari kerakligini aytishdi. Keyin ular har bir ishtirokchiga ikkita erkak tanishuv profilidan birini ko’rsatdilar.

Ikkala profilda ham bir xil erkaklarning surati va tajovuzkor bo’lmagan belgilar to’plami mavjud bo’lib, ular hukmronlik va tavakkalchilik kabi hurmat madaniyatiga nazariy jihatdan mos keladi. Ushbu elementlarni neytral, tajovuzkor bo’lmagan tarzda talqin qilish ham mumkin edi. Ikkala profilda ham erkak voyaga etmagani uchun spirtli ichimliklarni iste’mol qilganini tan olgan, o’zini sarguzasht, qat’iyatli, irodali, ov qilish va toqqa chiqishga ishtiyoqi bor deb ta’riflagan.

Biroq, profillar bu shaxslarning so’nggi bezovtalik haqida so’rovga bergan javoblarida farq qildi. Agressiv bo’lmagan erkak o’qish uchun to’lovni to’lash uchun qanday qilib uzoq navbatda turganini tasvirlab berdi, faqat u birinchi navbatda boshqa bo’limga tashrif buyurishi kerakligini tushundi. Agressiv profilida erkak bir necha mijozlar oldida xo‘jayini tomonidan haqoratlangan vaziyatni aytib berdi. Bunga javoban erkak agressiv munosabatda bo‘lib, fartugini tashlab, ishdan chiqib ketdi. U ketayotganda boshlig‘ining mashinasining kalitini bosdi-da, to‘xtash joyidan tezlik bilan chiqib ketdi.

Ishtirokchilar o’zlariga tayinlangan profilni o’qib chiqqandan so’ng, o’zlari o’qigan shaxsga romantik qiziqish bildirishdi. Ular o’sha odamga nisbatan o’zlarining umumiy qiziqishlarini, uni uchrashishni so’rashlari, agar u ularni taklif qilsa, borishlari, tanishuv veb-saytida unga xabar yuborishlari, elektron pochta xabarlarini yuborishlari va ular qanchalik ehtimoli borligini ko’rsatdilar. u bilan qisqa muddatli munosabatlarni boshlash bo’ladi.

Ushbu javoblarning barchasidan tadqiqotchilar ishtirokchining tanishuv maqsadiga (profildagi odam) ishqiy qiziqishini aniqlashdi. Ishtirokchilar, shuningdek, o‘zlarining profilini ko‘rgan odamga qanchalik o‘xshash ekanliklarini ham baholadilar.

Natijalar shuni ko’rsatdiki, tajovuzkor bo’lmagan erkakning profilini ko’rgan ayollar, tajovuzkor erkakning profilini ko’rgan ayollarga qaraganda, unga nisbatan ko’proq romantik qiziqish bildirishgan. Erkaklik sha’ni me’yorlarini tasdiqlash darajasi ishtirokchilarning ishqiy qiziqishlarining umumiy darajasi bilan bog’liq emas edi.

Biroq, tadqiqotchilar tajovuzkor va tajovuzkor bo’lmagan odamga javoblarni alohida ko’rib chiqishganda, farqlar paydo bo’ldi. Erkaklik sha’ni me’yorlarini qat’iy ma’qullagan ayollar ham, ularni ko’p ma’qullamaganlar ham tajovuzkor bo’lmagan erkakni afzal ko’rgan bo’lsalar, tajovuzkor erkakka nisbatan romantik qiziqishning farqi erkaklik sha’ni me’yorlarini qattiq ma’qullagan ayollarda ancha yuqori edi. Boshqacha qilib aytganda, sharafli ma’qullash darajasi past bo’lgan ayollar tajovuzkor erkakni hurmatga sazovor bo’lgan ayollarga qaraganda kamroq istakli deb bilishgan.

“Biz ayollarning erkaklik sharafini ma’qullash darajasiga qarab, nomus tahdidlariga tajovuzkor javoblarni ochib beradigan tanishuv profilidagi nishonga turlicha munosabat bildirishini ko‘rsatdik. Xususan, erkaklik sharafini qattiq qo’llab-quvvatlaydigan ayollar potentsial tajovuzkor romantik sheriklarni ta’qib qilish xavfi ostida ko’rinadi. Ushbu natijalar sotsializatsiya jarayonlari nafaqat o’rnatilgan munosabatlar qanday kechishiga, balki odamlar kimga potentsial turmush o’rtoq sifatida munosib deb topilishiga ham ta’sir qilishi mumkinligiga oydinlik kiritadi”, deb xulosa qilishdi tadqiqot mualliflari.

Tadqiqot shaxsiy qadriyatlar va romantik tanlov o’rtasidagi bog’liqlikni yoritadi. Shu bilan birga, shuni ham ta’kidlash kerakki, tadqiqot namunasi juda kichik va faqat kollej talabalaridan iborat edi. Boshqa yosh guruhlari va boshqa ijtimoiy toifalar bo’yicha natijalar teng natija bermasligi mumkin. Bundan tashqari, har bir ishtirokchi juda cheklangan ma’lumotlarga ega faqat bitta xayoliy profilni ko’rdi. Ko’proq ma’lumotlarga ega bo’lgan bir nechta profillardan foydalangan holda tadqiqotlar yanada nozik yoki boshqacha natijalar berishi mumkin.