Hech qachon u yoki bu noqulay vaziyatga tushib qolmagan odam yo’q. Biz hammamiz xijolat tortdik yoki hatto uyatdan kuyib ketdik va bundan qanday qutulishni o’yladik. Yuzimizni saqlab qolishimizga nima yordam beradi?

NEGA BIZ BUNCHALIK XAVOTIRDAMIZ?

Ma’lumki, ijtimoiy guruhga mansublik zarurati insonning asosiy ehtiyojlaridan biridir. Buni qondirish uchun biz boshqalarning bizga qanday munosabatda bo’lishini va biz haqimizda nima deb o’ylashlarini hushyorlik bilan kuzatib, xatti-harakatlarimizni doimiy ravishda nazorat qilishga harakat qilamiz. Salbiy munosabat (haqiqiy yoki idrok etilgan) o’zimizni hurmat qilishimizga putur etkazadi.

Shuning uchun biz ahmoqona yoki noqulay vaziyatga tushib qolganimizda juda ko’p og’riq va begonalikni boshdan kechiramiz.

Buni Jon Jey kollejidan (Nyu-York) psixolog Joshua Klegg tadqiqoti tasdiqlaydi. Tadqiqot ishtirokchilari talabalardan tortib to keksalargacha bo’lgan turli yoshdagi odamlar edi. Ularning barchasi noqulay vaziyatlarni boshdan kechirishlari va xijolatni engish usullari haqida gapirdilar. Keyin Klegg va uning jamoasi maxsus texnikalar yordamida natijalarni umumlashtirib, eng tipik vaziyatlar va javob turlarini aniqladilar.

BIZ QACHON XATO QILISHIMIZ MUMKIN?

Ko’pincha biz keskin yoki noaniq (biz uchun yangi) ijtimoiy vaziyatlarda xato qilamiz. Ular kutilmagan bo’lishi mumkin (masalan, biz tasodifan biror narsani tashlab qo’ydik yoki to’kib tashladik) va biz biron bir voqea sharmandalik bilan to’la ekanligini sezganimizda (masalan, ko’plab ishtirokchilar sherigining ota-onasi bilan uchrashishdi).

Umuman olganda, Klegg ta’kidlashicha, biz kelajakdagi voqea haqida qanchalik aniq bo’lmasak, noqulay daqiqalarni boshdan kechirishimizdan shunchalik qo’rqamiz. Bularning barchasiga qaramay, agar biz o’zimizni baxtli his qilsak, ko’pincha yoqimsiz bashoratlar amalga oshmaydi.

DIQQAT MARKAZIDA

Agar bizning xatomiz hozir bo’lganlar tomonidan sezilsa va biz umumiy e’tibor markazida bo’lsak, noqulaylik hissi keskin ortadi. Nazarimizda, vaqt cheksiz cho‘zilib ketayotgandek yoki butunlay to‘xtagandek tuyuladi, biz hayajon va sarosimaga tushamiz, shunday paytlarda kimningdir yurak urishi tezlashadi, kaftlari terlaydi. Diqqat markazida bo’lishni yaxshi ko’radigan narsistlar bundan mustasno, boshqa har bir kishi bunday paytlarda o’ziga bo’lgan bunday kuchli qiziqishni og’riqli his qiladi.

Чем сильней наше замешательство, тем больше шансов, что наши попытки выпутаться будут еще более неловкими

Biz g’ayritabiiy kulishimiz, baland ovozda gapirishimiz, qizarishimiz yoki duduqlanishimiz mumkin – umuman olganda, biz juda yomon ko’rinishimiz mumkin. Ayni paytda, atrofimizdagi odamlar o’zlarini noqulay his qilishlari, bizga hamdardlik bildirishlari va o’zlarini xuddi shunday vaziyatda tasavvur qilishlari mumkin. Ba’zilar esa bizning ahmoqona xatti-harakatlarimiz ularga soya soladi deb o’ylashadi. Misol uchun, agar biz ziyofatda egasining sevimli vazasini sindirishga muvaffaq bo’lsak, bizni u bilan birga olib kelgan do’stimiz uni ham bema’ni deb hisoblashi mumkin.

NOQULAY VAZIYATLARDAN QANDAY CHIQISH MUMKIN?

Noqulay vaziyatdan chiqish variantlari:

1. Qochish (men o‘zimni hech narsa bo‘lmagandek tutaman yoki “voqea joyini” imkon qadar tezroq tark etishga harakat qilaman) o‘z-o‘zini aldashdir: qanday bo‘lishidan qat’iy nazar Biz o’zimizni hech qanday noxush narsa sodir bo’lmaganiga ishontiramiz, voqea guvohlar xotirasida qoladi.
2. Nima bo’lganini tan olish. Kleggning tadqiqotlari shuni ko’rsatdiki, hazil bu erda eng yaxshi ishlaydi. Agar siz ochiqchasiga va tabassum bilan xato yoki omadsizlikni tan olsangiz, siz ham, atrofingizdagilar ham yengillikni his qilasiz. Ular hatto sizning jasoratingizga qoyil qolishlari mumkin. Bu hatto murakkab aqlni ham talab qilmaydi. “Bugun mening kunim emasga o‘xshaydi!” kabi oddiy ibora ham ajoyib ish bo‘lardi.