Nima uchun bu sodir bo’lmoqda?

Bu mo”jizalar ilmiy tajriba bilan ham tasdiqlangan: ishtirokchilarning bir guruhiga sho’r suv, ikkinchisiga esa terini qichitadigan allergen yuborilgan. Ammo hatto shpritsda allergen borligiga ishonch hosil qilgan birinchi guruhdagi odamlar ham qichishishni boshladilar!

Olimlar og’riq hissi boshida sodir bo’layotgan narsalar bilan bog’liq deb hisoblashadi. Ba’zan miya bashorat mashinasi kabi ishlaydi – u parcha-parcha ma’lumotlarga (sezgilardan signallar) asoslangan holda bashoratlarni tuzadi. Va “jumboq” tugallanmaganligi sababli, miya uni o’ziga xos tarzda to’ldiradi – va bu erda hamma narsa haqiqatni idrok etishga bog’liq. Platsebo ham, nosebo ham bu bo’shliqqa teng ehtimollik bilan kirishi mumkin.

Shu bilan birga, ma’lum bir ta’sirga nisbatan sezgirlik ko’p jihatdan hayotga bo’lgan nuqtai nazarga bog’liq. Optimistlar platseboga ko’proq moyil bo’lishadi, nevrotiklar va pessimistlar esa nosebolarga ko’proq moyil.

“Og’izdan so’z” deb ataladigan narsa juda kuchli nosebo ta’siriga ega. Agar kimdir N dorisi organizmga zararli ta’sir ko’rsatadi degan mish-mishni boshlasa, odamlar darhol rad etadilar. Garchi bu ko’p odamlarga yordam bergan bo’lsa ham. Bu bir marta ma’lum bir antidepressant bilan sodir bo’lgan – ular frantsuz televideniesida giyohvandlar ushbu moddadan foydalanishlarini aytishdi. Giyohvand moddalarni rad etish to’lqini boshlandi, garchi bundan oldin butun Evropa uning samaradorligidan mamnun edi.

Olimlar paradoksni nafaqat psixologiya darajasida, balki biokimyo darajasida ham ajratib ko’rsatishdi. Ma’lum bo’lishicha, u dofamin ishlab chiqarishni kamaytiradi va u opioid peptidlari – tabiiy og’riq qoldiruvchi vositalarni ishlab chiqarishda ishtirok etadi. Shuning uchun nosebo og’riqni kuchaytiradi.

Bunga qanday qarshi turish kerak?

Bu erda quyidagi usullar eng samarali hisoblanadi:

• Fakt tekshiruvi. Havaskor manbalardagi nashrlarga kamroq ishoning.
• Hayotga qarashni o’zgartirish. Inson har doim tanlovga ega – salbiy va og’ir fikrlarga botib, nosebo yordamida kasal bo’lib qolish yoki dunyoqarashini o’zgartirish va ijobiy kuchlar bilan to’ldirish. Agar siz oxirgi variantni tanlasangiz, unda fotosuratlar yoki badiiy tuvallarga qarash, jismoniy faollik bilan shug’ullanish, tabiat tovushlarini tinglash, havoda ko’proq yurish juda foydali bo’ladi.
• Chuqur nafas olish – bu nerv markazlarining qo’zg’aluvchanligini pasaytiradi, mushaklarni bo’shashtiradi.
• O’z-o’zini gipnoz qilish. Aqliy formulalarni ixcham va ijobiy rang bilan tuzing (hamma narsa o’z nomi bilan ataladi, “emas” zarrachalarisiz).
• Chizma. Agar chiza olmasangiz, muhim emas! Asosiysi, qog’ozga improvizatsiya qilingan vositalar yordamida his-tuyg’ularni tarqatish.