Behruzbek Hamidov
MDD butun dunyo bo’ylab millionlab odamlarga ta’sir qiladigan zaif holatdir. Bu doimiy qayg’u, umidsizlik va ko’pchilik faoliyatga qiziqish yoki zavqni yo’qotish bilan tavsiflanadi. Depressiya odatda hissiy alomatlar bilan bog’liq bo’lsa-da, kognitiv buzilishlar buzilishning muhim qismi sifatida tobora ko’proq e’tirof etilmoqda. Ushbu kognitiv kamchiliklar xotira, e’tibor, qaror qabul qilish va vazifalarni rejalashtirish, tartibga solish va boshqarish qobiliyatini o’z ichiga olgan ijro etuvchi funktsiyalar bilan bog’liq qiyinchiliklarni o’z ichiga olishi mumkin.
Tadqiqotchilar bir muncha vaqt davomida depressiyadagi kognitiv buzilishlarni o’rganishgan, ammo oldingi tadqiqotlarda kognitiv o’lchovlarni baholashda ko’pincha izchillik yo’q edi. Standartlashtirilgan baholash usullarining yo’qligi MDB bo’lgan odamlarda o’ziga xos kognitiv kamchiliklarni aniqlashni qiyinlashtirdi. Bundan tashqari, MDB bo’lgan ayrim kichik guruhlarda kognitiv buzilishlar aniqroq namoyon bo’ladimi yoki yo’qligini o’rganish kerak edi.
“Buyuk muammolardan biri bu sinov va xato jarayonini hal qilishning yangi usulini topish, shunda ko‘proq odamlar tezroq tuzalib ketishlari mumkin”, dedi < /span> tadqiqotning katta muallifi, Stenford tibbiyotidan Lian Uilyams. “Rasmlash kabi ob’ektiv kognitiv chora-tadbirlarni qo‘llash biz har bir bemorda bir xil davolanishni qo‘llamasligimizga ishonch hosil qiladi.”
Tadqiqotda depressiyani optimallashtirilgan davolashni bashorat qilish bo’yicha xalqaro tadqiqotda qatnashgan MDD tashxisi qo’yilgan 1008 kattalar ishtirok etdi. Funktsional va tizimli neyroimaging uchun 96 kishidan iborat ma’lumotlar tahlil qilindi. Ushbu tasvir kognitiv nazorat bilan bog’liq miya hududlarini aniqlashga yordam berdi.
Tadqiqotchilar ma’lumotlarni kognitiv testlar, simptomlarni baholash, funktsional imkoniyatlarni baholash va boshlang’ichda funktsional neyroimaging orqali to’plashdi. Keyin ishtirokchilar uchta tez-tez buyurilgan antidepressantlardan birini (essitalopram, sertralin yoki venlafaksin-XR) olish uchun randomizatsiyalangan va sakkiz haftalik davolanishdan keyin qayta baholangan.
Klaster tahlilining mashinani o’rganish usulidan foydalangan holda, tadqiqotchilar sezilarli kognitiv buzilishlar bilan tavsiflangan MDD bemorlarining kichik guruhini aniqladilar. Ushbu kognitiv biotip boshqa MDD bemorlariga nisbatan asosiy simptomlarning jiddiyligi (masalan, uyqusizlik, sekinroq ma’lumotni qayta ishlash) va funktsional buzilish bilan bog’liq edi.
Bundan tashqari, ushbu kognitiv biotip miyaning asosiy hududlarida, xususan, kognitiv nazoratning ajralmas qismi bo’lgan o’ng dorsolateral prefrontal korteks (dLPFC) va dorsal anterior singulat (dACC)da asab faollashuvining kamayganligini ko’rsatdi. Bundan tashqari, kognitiv buzilishlari bo’lgan biotip antidepressantlarni davolashga nisbatan ancha past javob va remissiya darajasiga ega edi.
Noma’lum xulq-atvor yoki neyrobiologik omillar kognitiv biotipda hali ham rol o’ynashi mumkin bo’lsa-da, bu topilmalar depressiyadagi heterojenlikni ochishning muhim zaruratini ta’kidlaydi. Bundan tashqari, ular ushbu biotip depressiyaning umumiy zo’ravonligidan ko’ra ko’proq o’ziga xos individual alomatlar bilan tavsiflanganligini ta’kidlaydilar.
Bu depressiyadagi nogironlikning asosiy omili sifatida kognitiv buzilishning ahamiyatini ta’kidlaydi. Binobarin, bu natijalar depressiya kontekstida kognitiv buzilishlarni va uning asosiy mexanizmlarini aniq maqsad qilgan davolash usullarini ishlab chiqish zarurligini ta’kidlaydi.
“Ushbu tadqiqot juda muhim, chunki psixiatrlarda davolanish bo’yicha qarorlar qabul qilishda yordam beradigan depressiyani o’lchash vositalari juda kam”, dedi tadqiqotning etakchi muallifi va psixiatriya va xulq-atvor fanlari dotsenti Laura Xak. “Bu asosan kuzatishlar va o’z-o’zidan hisobot berish choralari. Kognitiv vazifalarni bajarayotganda tasvirlash depressiyani davolashda juda yangidir.
Izzattillo Islomov
