Behruzbek Hamidov
2015 yil noyabr oyida ingliz psixologi Nikolas Xamfri Moskvada “Ong ixtirosi” ma’ruzasini o’qidi. Moskva ongni o’rganish markazi 1 tomonidan tashkil etilgan ma’ruza boshlanishidan oldin u Psixologiyalar bilan bizda ong qanday paydo bo’lganligi va uning paydo bo’lishi hayotimizni qanday tubdan o’zgartirganligi haqidagi fikrlari bilan o’rtoqlashdi.
1. Ong inson evolyutsiyasi mahsulidir
Ongning eng oddiy ta’rifi – bu biz introspektiv kirish imkoniyatiga ega bo’lgan ruhiy holatdir (ya’ni, biz uni introspektsiya orqali kuzatishimiz mumkin). Mening taxminimcha, bu qobiliyat evolyutsiyaning bir bosqichida rivojlangan. Bizning miyamiz tashqi ogohlantirishlarga to’g’ridan-to’g’ri munosabatda bo’lishni emas, balki ma’lum bir vaziyatda qanday munosabatda bo’lishi haqida ma’lumotni virtual (xayoliy) rejimda saqlashni o’rgandi. Natijada, miyada nafaqat biz bilan nima sodir bo’layotganini, balki sodir bo’layotgan voqealar haqidagi o’z reaktsiyalarimiz va fikrlarimizni kuzatishga qodir bo’lgan ichki kuzatuvchi shakllandi. Bunday bilvosita, virtual rejimda qanchalik ko’p reaktsiyalar paydo bo’la boshlasa, tashqi kuzatuvchidan yashiringan ichki hayotimiz shunchalik murakkablashdi. Shu ma’noda, biz ongga ega bo’lgan yagona mavjudotmiz.
“Ma’ruzalarimizdan asosiy maqsad talabalarda tanqidiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirishdan iborat”, – deydi Moskva ongni o‘rganish markazi direktori, falsafa fanlari nomzodi Dmitriy Volkov. – Bu nafaqat olimlar va faylasuflar, balki har qanday inson uchun ham juda muhim. So’nggi bir necha yil ichida biz Moskvada ong sirini o’rganuvchi mashhur olimlar va faylasuflarning nutqlarini tashkil etishga muvaffaq bo’ldik. Ular orasida Daniel Dennett, Jon Searle va hozirda Nikolas Xamfri bor. Biz haqiqatan ham dunyodagi eng yuqori maosh oluvchi va izlanuvchan faylasuflardan biri Devid Chalmers kelishiga umid qilamiz. Aynan u ongning “qiyin muammosi” ni yaratgan.
