Behruzbek Hamidov
Tananing holatiga salbiy ta’sir ko’rsatadigan va ko’plab noxush kasalliklarni keltirib chiqaradigan ortiqcha vaznning sabablaridan biri ortiqcha ovqatlanishdir. Bu jarayonning mohiyati energiya iste’moli bilan bog’liq holda oziq-ovqatning ortiqcha so’rilishidir.
Har bir inson turli sabablarga ko’ra ortiqcha ovqatlanishni boshdan kechirishi mumkin. Bufetli mehmonxonada dam olayotganimizda, biz uchun mo’l-ko’llikka qarshi turish qiyin. Qattiq cheklovlardan so’ng dieta muxlislari to’satdan ortiqcha ovqatlanishni boshlashlari mumkin. Stress, shuningdek, muzlatgichdan uzoqlashishni qiyinlashtirishi mumkin. Bundan tashqari, inson tarbiya tufayli ortiqcha ovqatlanishi mumkin: bolalikda ota-onalar sizning plastinkangizda ovqat qoldira olmaysiz, deb xato qilishadi. Shunday qilib, barcha yomon oqibatlarga olib keladigan tanaga kerak bo’lganidan ko’proq ovqatlanishga qaramlik mavjud. Asta-sekin, u majburiy ortiqcha ovqatlanishga aylanishi mumkin.
Ortiqcha ovqatlanish bilan qanday kurashish mumkin? Agar muammo hali faqat mutaxassisning yordamiga muhtoj bo’lgan bosqichga etib bormagan bo’lsa, siz o’zingiz bilan kurashishga harakat qilishingiz mumkin.
Ortiqcha ovqatlanishning oldini olishning 8 ta usuli
Umumjahon maslahati – stoldan ozgina ochlik hissi bilan turish. Ammo agar odat allaqachon mavjud bo’lsa, uni buzish unchalik oson emas. Samarali usullardan foydalaning:
- Faqat ochlikni his qilganingizda ovqatlaning. Agar siz ochlikni qondirgan bo’lsangiz, ovqat hali ko’p bo’lsa ham, darhol stoldan turing. Hamma narsani eyishning hojati yo’q.
- To’liq plastinka qo’ymang. Agar kerak bo’lsa, avvaliga bir oz, keyin biroz ko’proq qo’yish yaxshidir. Aks holda, siz hamma narsani eyishga harakat qilasiz. Iloji bo’lsa, kichikroq plastinka oling.
- Qancha ovqat qo’yganingizni aniq ko’rsatadigan ochiq rangli idishlardan foydalaning.
- Shoshmang. Ovqatlanish jarayoni 20-30 daqiqa davom etishi kerak. Ovqatni yaxshilab chaynash kerak (kamida 20-30 marta), aks holda miya to’yinganlik signalini berishga vaqt topolmaydi.
- Doimiy va jadvalga muvofiq ovqatlaning. Tana shu vaqtga qadar oziq-ovqatni yaxshiroq hazm qilish uchun kerakli fermentlarni va me’da shirasini moslashtiradi va rivojlantiradi.
- Ovqatlanayotganda chalg’itmang. Agar siz televizor ko’rsangiz yoki o’qisangiz, qanday qilib avtomatik ravishda kerak bo’lgandan ko’proq ovqatlanayotganingizni sezmaysiz. Tananing siz och emasligingiz haqidagi signali o’tkazib yuboriladi.
- Ko’proq suv iching. Ba’zan siz shunchaki ichishni xohlaysiz va ovqat yemaysiz. Shuning uchun, faqat bir stakan suv iching, agar oshqozon noto’g’ri vaqtda signal yuborsa, ehtimol bu etarli bo’ladi.
- Ko’p ovqat pishirmang. Bir martalik ovqatlanish uchun eng yaxshisidir. Aks holda, ovqatni keyinroq tashlamaslik uchun ko’proq eyishga intilasiz.
Ortiqcha ovqatlanish uchun qachon shifokorga murojaat qilish kerak?
Jarayon nazoratdan chiqib ketadigan va tibbiy aralashuvni talab qiladigan bir nechta holatlar mavjud. Masalan, kompulsiv yoki hissiy ortiqcha ovqatlanishni mustaqil ravishda qanday engish mumkinligi haqidagi savolga javob berib bo’lmaydi – bu erda siz psixolog bilan ishlashingiz kerak. Agar sizda quyidagi alomatlar bo’lsa, shifokor bilan maslahatlashing kerak:
- ochlikni his qilmasdan ovqatlaning;
- oldingidan tezroq ovqatlaning
- ovqatdan keyin jismoniy noqulaylik bor;
- oziq-ovqat miqdori ustidan nazorat yo’q;
- ko’p ovqat eyishingiz va buni yolg’iz bajarishingizdan uyalasiz;
- nima va qancha ovqatlanganingizni eslay olmaysiz;
- o’zlarining jismoniy o’lchamlarini ortiqcha yoki kam baholash mavjud.
Majburiy ortiqcha ovqatlanish yoki boshqacha aytganda, ovqatlanish buzilishining sog’liq uchun xavfi yuqori ekanligini mutaxassislar ta’riflaydilar, chunki yurak kasalliklari, diabet va semirib ketish ehtimoli ancha yuqori. Bu holat psixologik muammolar tufayli yuzaga keladi va psixoterapiya va dori-darmonlar bilan davolanadi.
Izzattillo Islomov
