Yaqinda psixologiya jurnalida chop etilgan tadqiqot Acta Psychologica doimiy salbiy o’z-o’zini yo’naltiruvchi fikrlash va o’smirlardagi hozirgi depressiv alomatlar o’rtasidagi sezilarli bog’liqlikni aniqladi. Tadqiqot shuni ko’rsatadiki, bunday fikrlash shakllari hozirgi paytda depressiya darajasi bilan bog’liq bo’lsa-da, ular kelajakdagi depressiv alomatlarni bashorat qilishlari shart emas.

Depressiya, keng tarqalgan ruhiy salomatlik muammosi, ayniqsa, bu shaxslarning ma’lumotni qayta ishlash usuli bilan qanday bog’liqligi keng o’rganilgan. Tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, depressiya bilan og’rigan odamlar ko’pincha salbiy fikrlash tarziga ega, ayniqsa o’zlari haqida. Bu “men ishonchsiz” yoki “men baxtsizman” kabi e’tiqodlar sifatida namoyon bo’lishi mumkin.”

Hozirgacha ushbu tadqiqotlarning aksariyati kattalarga qaratilgan. Biroq, kognitiv funktsiyalar, shu jumladan depressiya bilan bog’liq bo’lganlar — o’smirlik davrida etuk. Shunday qilib, ushbu naqshlarning yosh odamlarda qanday paydo bo’lishi va rivojlanishini tushunish juda muhimdir, chunki bu bilim depressiyaning dastlabki belgilarini aniqlashga yordam beradi va profilaktika choralariga yo’l ochadi.

KU Leuven tadqiqot universitetida Eline Belmans boshchiligidagi tadqiqot guruhi o’smirlar orasida doimiy salbiy o’z-o’zini referent fikrlash va depressiv alomatlar o’rtasidagi potentsial bog’liqlikni o’rganish uchun ushbu tadqiqotga kirishdi. O’smirlik kognitiv funktsiyalar hali ham rivojlanayotgan muhim rivojlanish bosqichidir. Ushbu yosh guruhiga e’tibor qaratib, tadqiqotchilar kattalarda kuzatilgan depressiv bilish naqshlari yosh odamlarda ham namoyon bo’ladimi yoki ular depressiv alomatlarning dastlabki ko’rsatkichlari bo’lib xizmat qilishi mumkinmi yoki yo’qligini aniqlashni maqsad qildilar.

Tadqiqotda Belgiyadagi so’nggi ikki yillik o’rta maktabda 145 o’spirin ishtirok etdi. Tadqiqotchilar hissiy Reversal Learning Task (ERLT) deb nomlanuvchi noyob yondashuvdan foydalanishdi. Ushbu qaror qabul qilish vazifasi ishtirokchilardan o’zlarining salbiy yoki ijobiy tomonlariga e’tibor berishni tanlashni talab qildi. Dastlab, salbiy tomonlarni tanlash mukofotlandi, ammo keyinchalik vazifada bu jazolanishga qaytarildi. Maqsad mukofotlar va jazolar o’zgarganda ishtirokchilar o’z fikrlarini qanchalik tez moslashtira olishlarini ko’rish edi. Erltdan tashqari, ishtirokchilar depressiv alomatlarini o’lchaydigan anketalarni to’ldirishdi.

Tadqiqot natijalari ikki xil edi. Birinchidan, erltda o’zgargan mukofot sharoitlariga sekinroq moslashishi bilan ko’rsatilgan salbiy o’z-o’zini referent fikrlash bilan shug’ullanishga moyil bo’lgan o’spirinlarda bir vaqtning o’zida depressiv alomatlar yuqori bo’lganligi kuzatildi. Boshqacha qilib aytganda, depressiya bilan og’rigan o’smirlar o’zlari haqida salbiy fikrlash foydali degan ishonchga yopishib olishadi — hatto u mukofotlanishni to’xtatganda ham.

Ajablanarlisi shundaki, bu fikrlash shakli ikki oylik kuzatuvda depressiv alomatlarning sezilarli bashoratchisi emas edi, ya’ni bu depressiyaning bir vaqtda xususiyati bo’lsa-da, bu uning rivojlanishi yoki davom etishida sababchi omil bo’lishi shart emas.

Umuman olganda, tadqiqot depressiv alomatlarning hozirgi darajalarida doimiy salbiy o’z-o’zini yo’naltiruvchi fikrlashning rolini ta’kidlaydi. Ushbu topilmalar rivojlanishning muhim bosqichida depressiv idrok haqida yangi tushunchani taqdim etadi va o’spirinning ruhiy salomatligida keyingi tadqiqotlar va potentsial profilaktika strategiyalari uchun eshiklarni ochadi.

Biroq, ushbu tadqiqotning diqqatga sazovor jihatlaridan biri, erlt davomida ishtirokchilarning o’z-o’zini hisobot berishiga ishonish, ular aslida ular da’vo qilgan xotiralarni qaytarib olish-olmaganligini tekshirmasdan. Bundan tashqari, ERLTDAGI mukofot tizimi ballarga asoslangan bo’lib, ular haqiqiy hayotda ijtimoiy mustahkamlash mexanizmlarining murakkabligini to’liq qamrab olmasligi mumkin. Tadqiqot shuningdek, salbiy fikrlashning o’ziga xos turlarini, masalan, salbiy o’z-o’zini o’ylash va umumiy salbiy fikrlashni farqlamadi va ikki oylik kuzatuv davri depressiv alomatlarning uzoq muddatli o’zgarishini kuzatish uchun juda qisqa bo’lishi mumkin edi.