Izzattillo Islomov
oimiy norozilik, g’azab yoki doimiy nazorat bilan hayotni buzadigan odamni har qanday joyda topish mumkin: ofisda, zinapoyada yoki o’z kvartirasida. Ammo savol tug’iladi: faqat kattalar zaharli bo’lishi mumkinmi? Bu halokatli xislatlar kimda qaysi davrda, qaysi yoshda namoyon bo’ladi?
“Toksik chaqaloqni tasavvur qilish mumkinmi? — deb o’ylaydi klinik psixolog Yuliya Lapina.— Garchi ba’zi onalar ojizlik chog’ida go’dakning cheksiz faryodida yovuz niyat va “manipulyatsiya” istagini ko’rishlari mumkin bo’lsa ham, yo’q. Ammo nafaqat bunday niyat, balki xatti-harakatni o’zgartirish qobiliyati ham mavjud emas.
3-5 yoshli maktabgacha yoshdagi bola, masalan, yolg’on gapirishga harakat qilsa, toksik bo’lishi mumkinmi? Bola unga aytilgan narsadan emas, balki ko’rgan narsasidan o’rganadi. Ota-onalar farzandini aldayaptimi? Albatta, “politsiyachi uni olib ketadi” tahdididan boshlab, “oxirgi qoshiq” ni iste’mol qilishni so’rash bilan yakunlanadi. Ko’pgina bolalar kattalarning xatti-harakatlariga taqlid qilib, yolg’on gapirishni boshlaydilar va buni o’zlarini himoya qilish uchun qilishadi.
BU QANDAY SODIR BO’LADI
Sabablari
“Zaharli odamlar mavzusi toksik ota-onalar tushunchasidan kelib chiqqan”, – deydi psixolog. “Ular bolaga hurmat bilan munosabatda bo’lish kerakligiga ishonmaydilar, murosa qilmaydilar, o’z xatti-harakatlari uchun javobgarlikni o’z zimmalariga olmaydilar va kechirim so’ramaydilar. Shantaj, qichqiriq, janjal va zo’ravonlik (og’zaki yoki jismoniy) toksik oilalarda uchraydigan narsalardir. Ba’zida bu ota-onalarda ruhiy kasallik yoki alkogol/giyohvandlik bor.”
“Ota-ona va bola o’rtasidagi bog’liqlik hayotning suv manbaidir”, deb davom etadi Yuliya Lapina. “Bolaning ruhiyati muhim kattalarga “sozlangan” va bu “quvur” orqali keladigan hamma narsani filtrlashsiz qabul qiladi. Va bu ota-onalarning zaharlanishi bilan bog’liq asosiy muammo.”
Behruzbek Hamidov
