Izzattillo Islomov
Bolaligimizdan bizga sevgi va minnatdorchilik ota-onamizga nisbatan his etilishi kerak bo’lgan shartsiz tuyg’u ekanligini o’rgatadi. Aslida, ular aksincha bo’lishi mumkin. Psixoterapevt Veronika Stepanova sizga eng yaqin odamlarga nisbatan g’azab va nafrat bilan qanday yashashni aks ettiradi.
Biz ulg‘ayib, ortga nazar tashlar ekanmiz, ota-onamiz bizga nisbatan adolatsizlik qilganini tushunamiz. Biz nimani ayniqsa og’riqli deb bilamiz?
Jismoniy yoki psixologik zo’ravonlik. Bola doimiy zo’riqishda yashaydi, ota-ona o’z dushmaniga aylanadi, undan o’zini himoya qilishi va zarbani kutishi kerak. Bunday oiladagi barcha muammolar oqsoqollar tomonidan kuchliroqning huquqiga ko’ra – jismoniy jazo yoki doimiy qichqiriq bilan hal qilinadi.
Biz ota-onamiz bilan muloqotda dunyo bilan munosabatlar modelini o’zlashtiramiz. Ular sizni his-tuyg’ularingizni tushunish va ifoda etishni o’rgatadi. Agar oilada o’zimizni ifoda etishga bo’lgan barcha urinishlarimiz va istaklarimiz bostirilgan bo’lsa, biz o’zimizni tashvishga solayotgan narsa haqida ochiq gapira olmaslik va ota-onamizga nisbatan norozilik to’plami bilan balog’atga yetamiz.
Yaqin atrofda yo’qlik. Ko’pincha, ajrashgandan so’ng, otasi bola bilan muloqot qilishni to’xtatishi mumkin, onasi esa o’z karerasiga yoki shaxsiy hayotini qurishga kirishadi. Farzandlar buvisining qaramog‘ida qolib, ulg‘aygani sari bu holatni xiyonat sifatida qabul qiladi.
Rasmiy aloqa. Ota-ona bola bilan yashaydi, lekin faqat uning asosiy ehtiyojlarini qondiradi. U bolalar to’g’ri ovqatlangan va sog’lom bo’lgani uchun ularning hayotida hamma narsa yaxshi, deb ko’rsatishni afzal ko’radi. Agar bola maktabda yoki do’stlari bilan ziddiyatli vaziyat haqida gapirishga harakat qilsa, onasi yoki otasi psixologik noqulaylikni boshdan kechirishni istamay, uning his-tuyg’ulari va tajribasini qadrsizlantiradi: “Keksa o’qituvchi haq”, “Jinoyatchi bilan muomala qiling” o’zingiz”, “Siz bo’rttirib gapiryapsiz.”
Siz ota-onangizga qo’ng’iroq qilishingiz yoki ularni jimlik bilan jazolashingiz shart emas, lekin hatto g’azabning bu ifodasi ham yengillik keltirmaydi.
O’sib ulg’ayganimizda, biz bunday ota-onalarga nisbatan g’azablanamiz. Kimdir qizg’in bahslarni tashkil qiladi, bu ko’p hollarda hech qanday joyga olib kelmaydi – ota-onalar noto’g’ri ekanligini tan olishga tayyor emaslar. Ular, qoida tariqasida, qat’iylik va o’zgarishni istamaslik bilan ajralib turadigan qarilikka erishdilar.
Bundan tashqari, o’tkazish proektsiyasi ona yoki ota hamma narsada bolalarni ayblaganda boshlanadi. Ular o’zlarini aybdor his qiladilar, lekin undan qutulish uchun qarindoshlari va do’stlariga farzandlarining qanchalik chidab bo’lmas ekanliklarini, bor kuchlarini sarflaganliklarini aytadilar. Shunday qilib, ota-ona o’zini yoqimsiz his-tuyg’ularni boshdan kechirishdan qutqaradi va aybni katta yoshli bolalarga yuklaydi va shu bilan ularning og’rig’i va noroziligini kuchaytiradi.
Ota-onangizga his-tuyg’ularingiz haqida gapirishingiz shart emas, ularni chaqirmang, ularni jimlik bilan jazolang. Biroq, g’azabning bunday ifodasi yengillik keltirmaydi, chunki biz tavba qilishni kutib, uni o’zimizda to’plashda davom etamiz.
Behruzbek Hamidov
