Behruzbek Hamidov
chop etilgan tadqiqot shuni ko’rsatadiki, “sehrli” qo’ziqorinlarda mavjud bo’lgan psilosibin, fikrlashni bostirish va fikr yuritish bilan bog’liq depressiya belgilarini yaxshilash uchun ba’zi antidepressantlarga qaraganda foydaliroq bo’lishi mumkin.
Depressiya butun dunyo bo’ylab ko’plab odamlarga ta’sir qiladigan qiyin va zaif ruhiy kasallikdir. Depressiya ko’plab qiyin alomatlar va noto’g’ri kurashish mexanizmlari, shu jumladan mish-mishlar va salbiy fikrlarni bostirish bilan tavsiflanadi. Depressiyani davolashning eng keng tarqalgan usuli bu antidepressant dori, ammo bu dorilarning aksariyati istalmagan yon ta’sirga ega bo’lishi mumkin, jumladan, kilogramm ortishi va jinsiy disfunktsiya.
So’nggi adabiyotlarda taklif qilingan muqobil davolash usuli bu SSRI o’rniga psixikani ta’minlaydigan dorilarni qo’llashdir. Psilotsibin yordamida psixoterapiya – depressiyani davolash uchun psilotsibinni nutq terapiyasi bilan birgalikda ishlatadigan davolash turi. Ushbu yondashuvning g’oyasi shundaki, psilotsibin salbiy fikrlash modellarini buzishga yordam beradi va ijobiy o’zgarishlarga olib kelishi mumkin bo’lgan yangi nuqtai nazarni beradi.
Odatiy mashg’ulotda odam o’qitilgan terapevt rahbarligida psilotsibinning o’lchangan dozasini iste’mol qiladi va keyin o’z tajribalari va his-tuyg’ularini qayta ishlash uchun nutq terapiyasi bilan shug’ullanadi. Psilotsibin yordamida psixoterapiya hali ham eksperimental yondashuv bo’lib, uning depressiya uchun samaradorligini aniqlash uchun ko’proq tadqiqotlar talab etiladi. Ushbu tadqiqot ikki davolash varianti depressiya alomatlarini kamaytirish nuqtai nazaridan qanday solishtirishini tushunishga intiladi.
Tommaso Barba va uning hamkasblari tasodifiy ikkita guruhga ajratilgan 59 ishtirokchini jalb qilishdi: biri psilosibinni ishlatgan va ikkinchisi SSRI essitalopram bilan davolangan. Ishtirokchilar sinovdan oldin boshqa dori-darmonlarni yoki terapiyani to’xtatishlari kerak edi.
Tadqiqot 6 hafta davomida 6 marta tashrif buyurgan va fikrlash, fikrlashni bostirish, depressiv alomatlar, davolanishga javob, sub’ektiv psixik tajribalar va psixologik tushunchalar bo’yicha chora-tadbirlarni yakunlagan ishtirokchilardan iborat edi. Eskitalopram guruhidagi ishtirokchilar, ishtirokchilar haqiqiy farqlarga emas, balki kutilganlarga asoslanib hisobot bermasliklarini ta’minlash uchun ahamiyatsiz miqdorda psilotsibin oldilar.
Natijalar shuni ko’rsatdiki, psilotsibin bilan psixikani davolashni olgan ishtirokchilarda gevşeme belgilari va depressiya bilan bog’liq fikrlashni bostirish alomatlari sezilarli darajada yaxshilangan. SSRI va psixika guruhlarida 6 haftalik belgiga yaxshilandi, bu esa kovlash depressiyaning ayniqsa davolash mumkin bo’lgan alomati ekanligini anglatishi mumkin.
Ruminatsiyaning kamayishi ishtirokchilarning ruhiy tushkunlik darajasining pastligi bilan bog’liq edi. SSRI davosida qatnashgan va unga javob bergan ishtirokchilar psixikaga qarshi hamkasblari kabi fikrlashni bostirishda bir xil yaxshilanishlarni ko’rsatmadilar. Bundan tashqari, fikrlashni bostirish belgilarining yaxshilanishi psixikali guruh uchun past darajadagi depressiya bilan bog’liq bo’lsa-da, bu SSRI guruhi uchun past darajadagi depressiya bilan bog’liq emas edi.
Bu turli xil davolash usullarini samarali qiladigan turli xil asosiy mexanizmlarga ishora qilishi mumkin. Psixedelikaning ba’zi sub’ektiv ta’sirlari, masalan, egoni yo’qotish va psixologik tushunchalar, ruhiy tushkunlik va fikrlashni bostirishning pasayishi bilan bog’liq bo’lib, psixikani davolashning afzalliklarini ko’rsatadi.
Ushbu tadqiqot depressiya uchun muqobil tibbiy davolanishni o’rganishda muhim qadamlar qo’ydi. Shunga qaramay, e’tiborga olish kerak bo’lgan cheklovlar mavjud. Bunday cheklovlardan biri shundaki, namuna kichik va juda bir xil bo’lib, aksariyat ishtirokchilar Oq, ish bilan ta’minlangan va ma’lumotli edi. Kelajakdagi tadqiqotlar namunani diversifikatsiya qilishi mumkin. Bundan tashqari, tadqiqotchilar SSRI guruhiga ularning qaysi guruhga kirganligini aniqlashga yo’l qo’ymaslik uchun juda kichik dozada psixikani bergan bo’lsalar-da, psixikaning ta’sirini osongina aniqlash mumkin va ishtirokchilar, ehtimol, ular qaysi holatda ekanligini aniqlashlari mumkin edi.
Izzattillo Islomov
