Psixologik tuzatish usullari va vazifalari

Psixologiyada “tuzatish” tushunchasi mutaxassisning mijozning ruhiy tuzilmalari bilan ishlashini anglatadi. Ta’sir psixikaning to’g’ri ishlamayotgan sohalarini tuzatishga qaratilgan. Psixokorrektsiya insonga hissiy fonni o’rnatishga, o’zi va atrof-muhit bilan uyg’unlikni his qilishga, umuman farovonlikni yaxshilashga yordam beradi.

Psixoterapevtning amaliyotidan farqli o’laroq, bu sohaning usullari ruhiy kasalliklardan aziyat chekmaydigan odamlarga qaratilgan. Mutaxassisning ta’sir ob’ekti qiyin hayotiy sharoitlarga duch kelgan oddiy odamga aylanadi. Psixologik tuzatish – bu qisqa vaqt ichida ma’lum bir muammoni hal qilish kerak bo’lgan odam uchun “birinchi yordam”.

Psixokorreksiyaning maqsadi, vazifalari va tamoyillari

Psixo-tuzatish usullarining asosiy maqsadi mijozni psixologik noqulaylik tug’diradigan holatdan xalos qilishdir. Bunday holda, psixologning oldiga quyidagi vazifalar qo’yiladi:

• mijozga shaxsiy rivojlanishning yangi bosqichiga chiqishga yordam berish;
• hissiy-irodaviy sohaning o’sishini rag’batlantirish;
• hissiy charchashning oldini oladigan profilaktika choralarini taklif qilish;
• bolalar qo’rquvining ildizlarini aniqlash;
• etishmayotgan ko’nikmalarni shakllantirish, masalan, kommunikativ;
• xotira, fikrlash, ixtiyoriy e’tiborni rivojlantirishga yordam berish;
• mijozning ongiga o’rnatilgan to’g’ri halokatli modellar;
• jamoada shaxsning ijtimoiy-psixologik maqomini oshirishda yordam berish;
• mijozni ijodiy o’zini namoyon qilishga undash;
• stressga chidamliligi va ish faoliyatini yaxshilash;
• psixika o’zini himoya qilish uchun o’rnatgan to’siqlarni ma’lum chegaralarga “o’tkazish”;
• to’g’ri ovqatlanish xatti-harakati.

Tuzatish terapiyasining turlari

Psixokorreksiya bir necha turlarga bo’linadi. Bu klinik, pedagogik, ijtimoiy va sport bo’lishi mumkin. Har bir yo’nalish ma’lum mezonlarga ko’ra tasniflanadi.

Yechilishi kerak bo’lgan vazifalar turi bo’yicha

Bo’linish oila va individual turdagi tuzatish bo’yicha sodir bo’ladi. Birinchi holda, ota-onalar, bolalar, turmush o’rtoqlar bilan o’zaro munosabatlar bilan bog’liq muammolar hal qilinadi. Individual yondashuv bilan ma’lum bir shaxsning psixikasi ko’rib chiqiladi.

Yo’nalish va davomiyligi

Ushbu tasnifga ko’ra, psixologning ishi simptomlarni yo’q qilishga (salbiy xulq-atvor reaktsiyalarini, uch-besh seans davomida hissiy ko’rinishlarni to’xtatish) va sababiy yondashuvni amalga oshirishga qaratilgan.

Ikkinchi variant mutaxassis bilan tizimli hamkorlikni o’z ichiga oladi – 10-15 uchrashuv, buning natijasida psixolog noqulaylik sabablarini aniqlaydi va ularni bartaraf etishga yordam beradi.

Ta’sirning tabiati bo’yicha

Tuzatish ta’siri formatiga ko’ra to’g’ridan-to’g’ri va bilvosita ta’sir farqlanadi. To’g’ridan-to’g’ri ta’sir qilish bilan psixolog psixikaning tuzatishga muhtoj bo’lgan joylariga e’tibor qaratadi. Bilvosita ta’sir insonning kuchli tomonlari bilan ishlashni o’z ichiga oladi. Ularni rivojlantirishga yordam berish orqali mutaxassis salbiy ko’rinishlarning yo’qolishiga erishadi.

Tashkilot shakliga ko’ra

Yechilayotgan muammolarga qarab, psixokorrektsiya umumiy, xususiy va maxsus bo’linadi. Maxsus tuzatish eng keng tarqalgan. Bu, masalan, fobiyalarni engishga, aloqa muammolarini engishga yordam beradi. Shaxsiy shakl ko’pincha ta’lim sohasida qo’llaniladi. Umumiy psixokorreksiya holatida biz asosan guruh ishi haqida gapiramiz, masalan, o’qituvchiga sinfda ijobiy mikroiqlim yaratishga yordam beradi.

Ish usullari

Psixokorrektsiya ilgari sanab o’tilgan muammolarni hal qilishga qaratilgan keng ko’lamli usullarni taklif etadi.

Agar kattalarni tuzatish zarur bo’lsa, murojaat qiling:

• psixoanalizga asoslangan usullar;
• operativ shartli texnikalar;
• gumanistik ish;
• ekzistensial yo’nalish;
• gestalt tuzatish.

Bolalar bilan muloqot qilishda quyidagilarni tanlang:

1. Qo’g’irchoq terapiyasi. Texnologiya mijozning o’z qo’li bilan qo’g’irchoqni yaratishini va go’yo uni jonlantirishini taxmin qiladi. U unga ism beradi, uning nomidan hikoyasini aytib beradi, qo’g’irchoqni muayyan vaziyatlarni boshdan kechirgan qahramon sifatida ishlatadi.
2. Psixodrama. Jamoaning hissiy fonini normallashtirishga yordam beradi. Bir guruh odamlar ma’lum bir stsenariyni o’ynaydi, unda har bir ishtirokchi o’zining ijtimoiy roliga ega.
3. Psixo-gimnastika. Ushbu toifadagi mashqlar muloqot qobiliyatlarini, asosan, og’zaki bo’lmagan muloqot usullarini (boshqa odamlarning imo-ishoralari va mimikalarini talqin qilish, o’z his-tuyg’ularining maqbul ifodasi) rivojlantirishga qaratilgan.

Psixokorreksiyaning sanab o’tilgan usullari cheklanmagan. Psixologlarning arsenalida o’yinlar, ertaklar, kitoblar, rasmlar, raqslar va musiqa bilan terapiya ham mavjud.