Zamonaviy psixologiya nuqtai nazaridan sezgi nimani anglatadi?

Katta psixologik lug’atda sezgi muammoni bir zumda hal qilish usuli ekanligi aytiladi. Bunday holatda qaror qabul qilish uchun to’liq mantiqiy tahlil qilish uchun etarli bo’lmagan minimal ma’lumotlardan foydalaniladi. Biror kishi, u qanday qilib ma’lum bir qarorga kelganini aniq tushuntira olmagan holatlarda sezgiga quloq solganini aytadi.

Olimlar bu hodisani ikki tekislikda ko’rib chiqadilar. Bu qaror qabul qilish usuli yoki haqiqatni tushunish usuli bo’lishi mumkin.

Birinchi variant ko’pincha taklif qilingan harakatlardan birini tanlashingiz kerak bo’lganda qo’llaniladi. Masalan, kimnidir oqlash yoki ayblash. Ikkinchi variant esa, oltinchi sezgi beradigan ishoralar asosida biror narsa yoki shaxs haqida shaxsiy fikr bildirishni o‘z ichiga oladi. Ko’pincha biz qisqa muloqotdan keyin odamlarni shunday xarakterlaymiz.

Ilmiy yondashuvlar

Bugungi kunda fan sezgi hodisasini tushuntirish uchun qo’lidan kelganini qilmoqda va buning uchun uchta yondashuv qo’llaniladi:

• Yashirin o’rganish natijasi. Sezgi ongsiz ravishda sodir bo’lgan o’rganish natijasidir. Oltinchi sezgi yordamida qabul qilingan barcha qarorlar insonning shaxsiy tajribasiga asoslanadi.
• Assotsiativ idrok. Ko’pgina olimlarning fikriga ko’ra, sezgi hissiy reaktsiyalar va mulohazalar yoki uyushmalar bilan bir xil tarzda paydo bo’ladigan bilimlar natijasidir. Oddiyroq qilib aytadigan bo’lsak, odam bu holatda faqat hosil bo’layotgan zanjirning birinchi va oxirgi bo’g’inidan xabardor bo’ladi. Qolganlari psixikaning ongsiz qismida ishonchli tarzda yashiringan.
• Ishonchni asoslash. Bu yondashuv fenomenologik dogmatizm deb ham ataladi. U sezgi o’z hukmlarini yoki taxminlarini oqlash uchun ishlatilishini taklif qiladi.

Shuningdek, oltinchi ma’noni ko’pchilik e’tiqodning umumiy turlaridan biri sifatida qabul qilishi mumkin, chunki qaror hech qanday dalilsiz qabul qilinadi. Shu bilan birga, hodisa haqiqatan ham mavjud, ayniqsa, agar inson unga chin dildan ishonsa.

Kognitiv xatolar

Ko’pincha, siz zo’r sezgiga ega bo’lgan odam haqiqatan ham idrokning buzilishidan yoki kognitiv xatolardan aziyat chekayotganiga duch kelishingiz mumkin. Bunday holda, hamma narsa bitta stsenariy bo’yicha sodir bo’ladi. Birinchidan, odam retrospektiv buzilishni ko’radi, so’ngra uning ma’lumotni yoki voqeani tahlil qilish tendentsiyasi allaqachon sodir bo’lgandek namoyon bo’la boshlaydi. Masalan, biror kishi qandaydir yomon ish qilsa, uning atrofidan kimdir darhol bu haqda bilaman deb baqira boshlaydi va yuzaga kelgan vaziyat darhol unga yoqmaydi. Bu hech qanday ahamiyatsiz dalillarsiz faqat taxminlarga asoslangan hodisalar, odamlar yoki faktlarga nisbatan noxolis munosabatni ifodalaydi.