Ko’pgina mijozlar psixoterapevtga yomon xotiradan shikoyat qiladilar. Bu erda odatiy misollar:

• “Sana, tug‘ilgan kunlar, yubileylar va shifokor qabulini eslab qolishim qiyin. Atrofimdagilarni unutuvchanligim bilan tushkunlikka solayotganimdan xavotirdaman (menga shunday tuyuladi).
• “Men doimo kalitlar, hamyonlar, telefonlar, ko’zoynaklar va boshqa kerakli narsalarni qaerga qo’yganimni unutaman. Ba’zan qidirishga shuncha vaqt sarflaymanki, ishga kechikib qolishim mumkin».
• “Men doimo atrofimdagi odamlarning ismlarini unutaman, garchi ular o’zlarini menga tanishtirgan bo’lsalar ham, va shuning uchun men o’zimni doimo noqulay ahvolda topaman.”

Tanish eshitildimi? Yaxshiyamki, bunday muammolar sizda noto’g’ri narsa borligini anglatmaydi. Biz hammamiz vaqti-vaqti bilan unutib qolamiz, ayniqsa kundalik ishlarga kelganda. Bizning miyamiz doimo katta hajmdagi ma’lumotlarni qayta ishlash bilan band va kamroq muhim tafsilotlar ko’pincha o’tkazib yuboriladi. Bu o’z-o’zidan xotira yoki fikrlash jarayonlari bilan bog’liq jiddiy muammolarning belgisi emas .

Ommabop e’tiqoddan farqli o’laroq, biz ma’lumotni unutmaymiz, chunki bizning miyamiz “to’liq”. Inson miyasi murakkab dinamik tizim bo’lib, uni ma’lumotni saqlash uchun elektron qurilmalar (masalan, kompyuterlar, telefonlar va boshqalar) bilan bevosita taqqoslab bo’lmaydi.

Oxirgi natijalartadqiqotunutish qobiliyati kamchilik emas, aksincha, bizning miyamizning afzalligi ekanligini ko’rsatadi. Bu qanday izohlanadi?

Ma’lumotni unutish qobiliyati o’quv jarayonlarini rag’batlantiradi, bu bizga doimiy o’zgaruvchan muhitga moslashishga imkon beradi

Kanada va Irlandiyadan kelgan xalqaro olimlar jamoasi unutish hodisasini o‘rganmoqda. Ular unutish passiv jarayon emas, balki miyada doimiy ishlaydigan faol jarayon degan nazariyani ilgari surdilar.

Ushbu nazariyaga ko’ra, eski xotiralar “buzilmaydi” yoki “yo’qolmaydi”, ular shunchaki ahamiyatsiz deb qabul qilinadi va ularga kirish qiyinroq bo’ladi. Asta-sekin, ular mavjud bo’lishni to’xtatganga o’xshaydi (garchi aslida bunday bo’lmasa ham).SINOVDAN O’TING

• Sinov: Sizning konsentratsiyangiz qanchalik kuchli?

Bizning xotiramiz engram hujayralari deb ataladigan hujayralarda saqlanadi – bu ba’zi stimullarga javoban faollashtirilgan maxsus neyronlar guruhlariga berilgan nom. Misol uchun, bir kishi sobiq sherigi kiygan atirni hidladi. Bu rag’batlantirish neyronlarning ma’lum bir guruhini faollashtiradi va uning miyasi bu munosabatlar haqidagi xotiralar oqimi bilan to’ldiriladi. Agar ular yaqinda ajrashgan bo’lsa, bu sodir bo’ladi.

Ammo vaqt o’tishi bilan u butunlay boshqa turdagi atirlardan foydalanadigan ayollar bilan yangi munosabatlarni o’rnatadi. Yillar o’tib, o’sha hidning yorqin xotiralar oqimini uyg’otishi dargumon. Ular “yo’qolib qolmadi”, shunchaki kamroq foydalanish mumkin bo’ldi (rag’batlantirish endi ushbu neyronlar guruhining sezilarli faollashuviga olib kelmaydi), chunki ular endi uning hozirgi hayoti bilan bevosita bog’liq emas.

Hatto eski xotiralar ham butunlay yo’q bo’lib ketmayotganligi sababli, tadqiqotchilar unutish jarayonini orqaga qaytarishga umid qilishmoqda.

Hech bo’lmaganda miya nisbatan sog’lom bo’lib qolar ekan. Neyrodegenerativ kasalliklar bo’lsa, umid juda kam. Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, masalan, Altsgeymer kasalligi, masalan, unutishning tabiiy mexanizmlarini buzishi mumkin, bu esa engram hujayralari guruhlarini faollashtirish uchun deyarli imkonsiz bo’lib qolishiga olib keladi va bu doimiy xotira yo’qotilishiga olib keladi.

Oxirgi ilmiy dalillar shuni ko’rsatadiki, bizning miyamizning ma’lumotni saqlash qobiliyati deyarli cheksiz bo’lishi mumkin. U doimo katta hajmdagi ma’lumotlarni qayta ishlash bilan band, shuning uchun biz ba’zi tafsilotlarni tez-tez unutib qo’yishimiz ajablanarli emas.