Rokeach nazariyasi

M. Rokeach shaxsning qadriyat yo’nalishlarini batafsil o’rganish imkonini beradigan nazariy modelni ishlab chiqdi. Bundan tashqari, buni o’lchash uchun samarali vosita taklif qilingan.

Qadriyatlar – bu turli xil imtiyozlar, shuningdek ularni olish usullari haqidagi umumlashtirilgan g’oyalar. Ularga asoslanib, har bir kishi o’ziga xos maqsadlarni va keyingi faoliyati uchun zarur bo’lgan vositalarni tanlashi mumkin. Shaxsiy qadriyatlar hayot strategiyasini shakllantirishga, shuningdek, insonning kasbiy rivojlanish yo’nalishini aniqlashga imkon beradi.

Qadriyatga yo’naltirilganlik insonga ijtimoiy hodisalar yoki ob’ektlarni baholash uchun zarur bo’lgan g’oyaviy, axloqiy, siyosiy yoki estetik tabiatning asosidir. Bu, shuningdek, ongli motivlarga muvofiq o’z xatti-harakatini tashkil etish usulidir.

Qadriyatlar inson hayotidagi ko’plab omillarga ta’sir qiladi. Eng muhimi, bu uning nimaga erishishga harakat qilishi va uning xatti-harakati qanday bo’lishiga ta’sir qiladi. Ularning paydo bo’lishi odamlar turli xil ijtimoiy tajribalarni o’rgangan va endi o’rgangan va eslay oladigan holatlarda sodir bo’ladi. Inson uchun haqiqatan ham muhim bo’lgan narsaning asosiy namoyon bo’lishi maqsadlarni belgilashda sodir bo’ladi. Vaqt o’tishi bilan u o’zini boshqacha tuta boshlaydi va u yangi ideallar, e’tiqodlarga ega.

Qadriyatga yo’naltirilganlik insonning atrofdagi voqelikka qanday aloqasi borligini aniq ko’rsatadi. Ushbu kontseptsiya turli xil hayotiy vaziyatlarda insonning xatti-harakatlariga ta’sir ko’rsatishi mumkin bo’lgan munosabatlar tizimi yoki ro’yxatini birlashtiradi.

Qiymat yo’nalishlari shartli ravishda uchta muhim komponentni o’z ichiga oladi. Kognitiv element deyarli eng muhim deb hisoblanadi, chunki u insonning qanday hissiy holatini anglatadi. O’z navbatida, paydo bo’lgan his-tuyg’ular vaziyatni baholash vazifasini bajaradi. Xuddi shunday muhim komponent – bu xulq-atvor omili. Uning yordami bilan siz insonning o’z qadriyatlarini haqiqatga aylantirishning turli usullari bilan qanday bog’liqligini aniq aniqlashingiz mumkin. Bu boshqa odamlar bilan munosabatlarga, shuningdek, insonning xatti-harakatlariga bevosita ta’sir qiladi.

Hayotdagi qadriyatlar, agar ular to’g’ri va sifatli bo’lsa, shaxsiyat tuzilishining bir qismidir. Belgilangan qadriyatlarga ega bo’lmagan odamni to’liq huquqli deb atash mumkin emas. Shaxsning etuklik darajasi ularning qaysi darajada ekanligiga bog’liq.

Agar inson ma’lum qadriyatlarga ega bo’lsa va ayni paytda ular ham to’g’ri bo’lsa, bu uning etukligini ko’rsatadi. Buning yordamida inson halollik, o’z tamoyillariga sodiqlik, ishonchlilik kabi fazilatlarni oladi. Agar qiymat yo’nalishlarida nomuvofiqlik mavjud bo’lsa, shunga mos ravishda nomuvofiqlik paydo bo’ladi, bu inson xatti-harakatlarida namoyon bo’ladi. Qadriyat yo’nalishlarining etarli darajada rivojlanmaganligi insonning hali to’liq ma’naviy o’smaganligini va unga zarar etkazishi mumkin bo’lgan ijobiy fazilatlar va e’tiqodlarda ustunlik qiladi. Bugun siz juda ko’p odamlarni uchratishingiz mumkin, ular uchun qadriyatlar haqiqatda bo’lishi kerak bo’lgan narsadan butunlay farq qiladi. Ular hayotning mazmunini, masalan, muhim maqsadlarga erishishda emas, balki vaqtlarini behuda sarflashda ko’rishadi.