Inson amaliy va nazariy faoliyatning ishtirokchisi sifatida dunyoni o’rganadi va o’zgartiradi. U atrofida sodir bo’layotgan voqealar haqida befarq fikr yurituvchi bo’lib qolmaydi. U turli xil harakatlarni avtomatlashtirilgan tarzda bajaradigan bir xil ishtiyoqsiz mashina bo’lib qolmaydi. U nima sodir bo’layotganini va u bilan sodir bo’lishini boshdan kechiradi; u o’zini o’rab turgan hamma narsaga hissiyotlidir. Bunday odamning atrofdagi voqelikka munosabati tajribasi uning his-tuyg’ulari va his-tuyg’ulari doirasini tashkil qiladi.

Psixologiyani tushunishda qo’rquv salbiy rangli hissiy jarayon, haqiqiy yoki sezilgan tahdid tufayli yuzaga keladigan ma’lum bir ichki holat hisoblanadi. Xavfli vaziyatni bartaraf etish uchun ichki resurslarni safarbar qiladi, ammo uning uzoq vaqt mavjudligi bu zaxiralarning tugashiga olib kelishi va salomatlikka salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin.

Xo’sh, u qayerda yashaydi?

Ular “qo’rquvning ko’zlari katta” deyishadi, bu ko’zlarda lokalizatsiya qilinganligini anglatadi. Darhaqiqat, bizning ko’rishimiz idrok etishning asosiy kanallaridan biridir, shuning uchun haqiqatdan ongsiz qo’rquv paydo bo’lganda yoki haqiqatni qanday bo’lsa, ko’rishni va tan olishni istamaslik paydo bo’lganda, qo’rquv paydo bo’ladi.

Ba’zan ular qo’rquv yuzda yashaydi, deyishadi; shunchaki dahshatning qiyshayishlarini yoki Edvard Munchning “Qichqiriq” rasmini eslang. “Yuzni yo’qotish” qo’rquvi ko’pincha boshqalarning ular haqidagi fikrlariga katta ahamiyat beradigan odamlarda uchraydi. Ular qanday qabul qilinadi. Qo’rquv bachadon bo’yni segmentlarida aks etadi, u o’z his-tuyg’ularini ko’rsatish va ifoda etishni istamaslikdan iborat. Siz “yuragingiz tez urmoqda” yoki “yuragingiz qonyapti” kabi iboralarni eshitgan bo’lishingiz mumkin. Ya’ni qo’rquv tuyg’ularining ko’krak va yurak bilan beixtiyor bog’lanishi. Odatda, psixologlarning fikriga ko’ra, ko’krak qafasida “yolg’izlik” hissi va o’zini past baholaydi. Tushunarsiz bo’lish va dunyo tomonidan rad etish qo’rquvi. Bunday e’tiqod va tajribalar yurak mushaklarining ishiga salbiy ta’sir qiladi va yurak tomirlari kasalligiga olib keladi.

Ko’pincha qo’rquv oyoqlar bilan bog’liq. “Jon to’pig’ida” va “tizzalar titrayapti” iboralari insonga hayotda barqarorlik va yordam yo’qligini ko’rsatadi. U barqarorlikka va o’ziga ishonmaydi va bu erdan turli xil tashvishli tajribalar va oyoq kasalliklari.