Behruzbek Hamidov
Tadqiqot raqamli asrda minnatdorchilik aralashuvlarining ta’sirini yoritishga qaratilgan. Raqamli minnatdorchilik izhorlari an’anaviy usullar kabi farovonlikka o’xshash ta’sir ko’rsatadimi yoki yo’qmi, javob berishga harakat qildi. Tadqiqot shuningdek, shaxsiy o’sish uchun minnatdorchilikdan qanday foydalanish mumkinligini aniqroq tushunish uchun oldingi tadqiqotlarni takrorlash va kengaytirishga qaratilgan.
Ushbu tadqiqotda ta’riflanganidek, minnatdorchilik inson hayotidagi tashqi manbalardan kelib chiqadigan ijobiy natijalarni tan olishni o’z ichiga oladi. Bu farovonlikni yaxshilash uchun minnatdorchilik aralashuvining turli shakllari bilan o’tmishda keng o’rganilgan tushunchadir.
Minnatdorchilik choralari odatda ikkita asosiy shakldan birini oladi. Birinchisi, go’zal tabiat yoki yaxshi sog’lik kabi inson uchun minnatdor bo’lgan narsalarni yozishni o’z ichiga oladi. Ikkinchisi, “minnatdorchilik tashrifi” deb nomlanuvchi, ishtirokchilardan ularga ayniqsa mehribon bo’lgan kishiga minnatdorchilik maktubi yozish va shaxsan topshirishni talab qiladi. Ushbu aralashuvlar ijobiy va salbiy his-tuyg’ularni va umumiy hayotdan qoniqishni o’z ichiga olgan sub’ektiv farovonlikni oshirish uchun mo’ljallangan.
Riversayddagi Kaliforniya universitetidan Liza C. Uolsh va uning hamkasblari o’zlarining yangi tadqiqotida minnatdorchilikning ijtimoiy jihatini o’rganishga harakat qilishdi. Tadqiqotchilar yirik davlat universitetining 916 nafar bakalavriat talabalaridan iborat turli guruhni jalb qilishdi.
Ishtirokchilar tasodifiy ravishda to’rtta shartdan biriga tayinlandilar: (1) minnatdorchilik maktubi yozish va uni baham ko’rmaslik (shaxsiy minnatdorchilik), (2) xayr-ehson qiluvchiga matn orqali minnatdorchilik bildirish (1ga 1 ta minnatdorchilik), (3) minnatdorchilik bildirish ijtimoiy tarmoqlarda xayrixoh bilan (jamoatchilik minnatdorchiligi), yoki (4) ularning kundalik faoliyatini kuzatish (nazorat).
Taxminan bir hafta davomida ishtirokchilardan to’rt marta o’zlariga topshirilgan faoliyatni turli odamlar bilan bajarishlari so’ralgan. Tadqiqotchilar har qanday minnatdorchilik holatidagi ishtirokchilar nazorat guruhiga nisbatan turli farovonlik natijalarida yaxshilanishlarni boshdan kechirishlarini bashorat qilishdi. Shuningdek, ular birma-bir minnatdorchilik bildirish eng muhim ta’sirga ega bo’lishi mumkinligini kutishgan, chunki shaxsiy minnatdorchilik ijtimoiy o’zaro ta’sirga ega emas va jamoatchilik minnatdorchiligi o’z-o’zini tsenzura kabi kamchiliklarga ega bo’lishi mumkin.
Tadqiqot shuni ko’rsatdiki, har qanday minnatdorchilik sharoitida ishtirokchilar nazorat guruhiga nisbatan minnatdorchilik, ijobiy his-tuyg’ular, hayotdan qoniqish, yuksalish (insoniyatga nisbatan optimizm tuyg’usi), bog’liqlik, qo’llab-quvvatlash va yolg’izlikning kamayishi sezilarli darajada oshgani haqida xabar berishdi. Bu ta’sirlar nisbatan kichik edi, lekin ayniqsa vaqt o’tishi bilan to’planganda mazmunli hisoblanadi.
Qiziqarli topilmalardan biri shundaki, ishtirokchilar matn orqali xayrixohlarga minnatdorchilik bildiradigan 1dan 1ga minnatdorchilik sharti ijtimoiy aloqa va qo’llab-quvvatlashning eng sezilarli o’sishini ko’rsatdi. Biroq, har xil minnatdorchilik shartlari o’rtasida farovonlik natijalarida sezilarli farqlar yo’q edi, bu minnatdorchilik bildirishning barcha shakllari ijobiy ta’sir ko’rsatdi.
Tadqiqot natijalari farovonlikni oshirishda raqamli minnatdorchilik aralashuvlarining samaradorligi haqida qimmatli tushunchalarni beradi. Ushbu topilmalar amaliy ahamiyatga ega, chunki raqamli minnatdorchilik aralashuvi osonlikcha kengaytirilishi mumkin va shaxslar, o’qituvchilar, tadqiqotchilar, murabbiylar, terapevtlar va tashkilotlar tomonidan amalga oshirilishi mumkin.
Ushbu tadqiqotning kuchli tomonlariga qaramay, ba’zi cheklovlarni tan olish muhimdir. Misol uchun, tadqiqot asosan kollej talabalariga qaratilgan va uning natijalari kengroq aholi uchun umumlashtirilmasligi mumkin. Bundan tashqari, tadqiqot kuzatilgan ta’sirlarning uzoq muddatli chidamliligini o’rganmagan.
“Umuman olganda, ushbu tadqiqot shuni ko’rsatadiki, raqamli minnatdorchilik choralari talabalarning farovonligini sezilarli darajada yaxshilashga yordam berdi – o’quvchilar o’zlarini baxtli va o’z hayotlaridan qoniqish his qilishlari bilan bir qatorda, ijtimoiy jihatdan ko’proq bog’langan va kamroq yolg’iz bo’lishga yordam berdi”, deb xulosa qilishdi tadqiqotchilar. “… Raqamli minnatdorchilik aralashuvi farovonlikka qanday ta’sir qilishini (yoki ta’sir qilmasligini) o’rganib, umid qilamizki, ushbu tadqiqot tadqiqotchilar va amaliyotchilarga kelajakdagi farovonlik aralashuvlarini qanday rivojlantirish va sozlash haqida ma’lumot beradi. Xususan, kelajakdagi tadqiqotlar maktab tumanlari, kompaniyalar, davlat tashkilotlari va sog’liqni saqlash muassasalarida bunday aralashuvlar xuddi shunday foydali yoki yo’qligini aniqlash uchun yondashuvimizni kengaytirishi mumkin. Raqamli minnatdorchilik intervensiyalari osongina onlayn tarzda amalga oshirilishi va minglab odamlarga etkazilishi mumkinligi sababli, ular tadqiqotchilar va amaliyotchilar uchun potentsial foydali vositani taqdim etadi.
Izzattillo Islomov
