Rashkning ildizlari

Rashkning ildizlari

Rashk – bu odam o’z sevgilisi boshqa birov bilan uchrashayotganini tasavvur qilganda, chidab bo’lmas og’riq hissi. Bu shubha oqlanadimi yoki yo’qmi, tajriba vaqtida muhim emas, azob-uqubat allaqachon qalbga singib ketgan. Rashk faollikni, faoliyatga chanqoqlikni, tashvish va ishonchsizlikni kuchaytiradi. Bunday kuchli his-tuyg’ularning asosi bolaning otasi va onasi bilan munosabatlari jarayonida boshdan kechiradigan umidsizlikdir. Bu his-tuyg’ulardan oldingi birlamchi travmani hisobga olmasdan, kattalarning hasadini tushunish va tushuntirish mumkin emas. Rashkchining ishtiyoqi yillar davomida so’nmasligi mumkin, ba’zida rashk uchun sabab yo’q. Ba’zida rashk unchalik aniq ifodalanmaydi, his-tuyg’ular turli xil ruhiy kasalliklar evaziga ongdan chiqib ketishga majbur bo’ladi. Misol uchun, xotinini xiyonat qilishda gumon qilgan va buning natijasida rashkni boshdan kechirgan erkak “issiq” bo’lmaydi, lekin bir kun u o’qishga qodir emasligini sezadi. U ajoyib ko’rish qobiliyatiga ega, u alohida harflarni ajrata oladi, lekin so’zlarni, jumlalarni idrok eta olmaydi. Psixolog bilan ishlash, unga nima bo’lganligi aniq bo’ladi. U xotinidan boshqa erkakka yozilgan sevgi xatini topdi. Topilma uni shunchalik hayratda qoldirdiki, o’shandan beri harflar uning ko’z o’ngida “sakrashda” davom etdi va u yozilganlarning ma’nosini tushuna olmadi. Aqliy zaiflik hujumlarini engib, rashk va xiyonatkor xotiniga nisbatan nafratdan ongli ravishda voz kechib, u his-tuyg’ularini bosdi, ularni ichkariga yo’naltirdi va nevrotik simptom, ko’rish buzilishi bilan to’ladi. Ma’lum bo’lishicha, rashk tom ma’noda ko’r bo’lishi mumkin. Bu odam oshqozon og’rig’i, davriy yurak spazmlari, depressiya yoki obsesif fikrlardan aziyat chekishi mumkin. Shikoyatlari bilan shifokorga murojaat qilib, to’liq tibbiy ko’rikdan o’tib, shifoxonaga yotqizilishi mumkin edi. Ammo shifokor kasallikning sababi psixologik muammoda ekanligiga shubha qilmaguncha, davolanish hech qanday natija bermaydi. Shunday qilib, biz hasadni chidab bo’lmas xafagarchilik bilan bog’lashi mumkin, bu o’z-o’zini hurmat qilishni sezilarli darajada kamaytiradi. Yoki odamning o’ziga tegishli bo’lgan sherigini aldash istagi hasadning paydo bo’lishida muhim rol o’ynashi mumkin.

Hatto bolalikda ham barchamiz hasad bilan bog’liq his-tuyg’ularni boshdan kechirdik. Bola onasini passiv sevadi va tez orada undan o’zaro tuyg’u ololmasligini achchiq bilan tushunadi, chunki hatto eng mehribon ona va eng g’amxo’r ota ham vaqti-vaqti bilan bolani bir-biriga qoldiradi. Bu tajriba bolani har safar kimdir uni sevishini xohlasa, taqdirning rahm-shafqatiga tashlab ketish xavfi borligiga ishontiradi. Bu birlamchi travma rashk va unga hamroh bo’lgan his-tuyg’ularning kelib chiqishidadir. Biz bolaning ruhiy holati, uning sevilish istagi, uning nozik his-tuyg’ularini rag’batlantirish haqida gapiramiz. Bola o’zini rad etilgan, tashlandiq, yolg’iz, chetlangan, boshqalar sevgi va baxtdan bahramand bo’ladigan uy eshigidan tashqariga tashlangan his qiladi. Bu holatni ijtimoiy deb atash mumkin. Ushbu dastlabki tajriba keyingi barcha nevrotik kasalliklar uchun asos yaratadi. Shuning uchun, nevrozning “yadro kompleksi”, P. Kutter tushuntirganidek, tark etish hissi deb hisoblanishi kerak.