Behruzbek Hamidov
Ushbu maqolada men shaxsiy kamolotning alohida ahamiyatini, uni qanday shakllantirish mumkinligini va nima uchun muhimligini ta’kidlamoqchiman. Iste’mol davrida, har bir shaharda do’konlar, nosog’lom oziq-ovqat va oson zavqlanadigan yirik savdo markazi mavjud bo’lsa, barqarorlik va ko’plab noxush muammolarning oldini olish uchun ichki ramkani saqlab qolish muhimdir.
Shaxsiy etuklik shaxsiyat rivojlanishining asosiy jihati bo’lib, hissiy barqarorlik, axloqiy tamoyillar, o’zini o’zi boshqarish va ijtimoiy mas’uliyat kabi shaxsiyatning turli jihatlarini birlashtirishni anglatadi. Bu jarayon o’z qadriyatlari va e’tiqodlarini anglash, turli vaziyatlarga moslashish qobiliyati va mas’uliyatli qarorlar qabul qilish qobiliyatini o’z ichiga oladi.
Shaxsiy etuklikka ega bo’lish – bu mustaqil fikrlash, o’z harakatlari uchun mas’uliyatni o’z zimmasiga olish va turli xil hayotiy vaziyatlarga o’ylangan holda javob berish qobiliyatini anglatadi. Bu shaxsiy farovonlik uchun ham, boshqalar bilan uyg’un munosabatlar uchun ham muhimdir.
Shaxsiy etuklikning asosiy belgilaridan biri bu hissiy barqarorlik. Bu sizning his-tuyg’ularingizni boshqarish va ularga xatti-harakatingizni boshqarishga imkon bermasdan, ularga konstruktiv tarzda javob berishni anglatadi. Shaxsan yetuk shaxs o‘zining emotsional reaksiyalari ustida ongli ravishda ishlay oladi va ularning namoyon bo‘lishini nazorat qila oladi.
Shaxsiy etuklikning muhim jihati ham o‘z harakatlari uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga olish qobiliyatidir. Shaxsan etuk odam hozirgi voqealardagi rolini biladi va o’z qarorlari va ularning oqibatlari uchun javobgarlikni olishga tayyor. U uzr izlash yoki tashqi holatlarni ayblash o‘rniga konstruktiv yechim topishga, xatolaridan saboq olishga intiladi.
Bundan tashqari, shaxsiy yetuklik rivojlangan ijtimoiy mas’uliyatni nazarda tutadi. Shaxsan yetuk shaxs o‘zgalar ehtiyoj va manfaatlarini mutanosiblik bilan inobatga olib, adolat va odob-axloq tamoyillariga amal qila oladi. U jamiyatga o‘z hissasini qo‘shishga tayyor va bor e’tiborini boshqalar bilan uyg‘un va o‘zaro manfaatli munosabatlar o‘rnatishga qaratadi.
Shaxsiy etuklik insonning psixologik farovonligida muhim rol o’ynaydi, shaxsning sifat jihatidan rivojlanishiga va barqaror hissiy va axloqiy asosning shakllanishiga yordam beradi. Bu jarayon o’z ustida mustaqil ishlashni talab qiladi, ammo sa’y-harakatlar orqali inson shaxsiy etuklikning yanada uyg’un va o’ziga ishonchli holatiga erishish mumkin.
Shaxsiy kamolotning shakllanishi ko’plab omillarga bog’liq bo’lgan dinamik va ko’p qirrali jarayondir. Shaxsiy yetuklik – bu odamning barqaror va etuk psixologik va hissiy fazilatlarga ega bo’lgan holati bo’lib, ular unga oqilona va ongli qarorlar qabul qilish, muammolarni samarali hal qilish, sifatli shaxslararo munosabatlarni o’rnatish va o’zgaruvchan muhitga moslashish imkonini beradi.
Shaxsiy kamolotni shakllantirishning asosiy omillaridan biri bu tarbiya va ta’limdir. Inson bolaligidanoq o’z hayotiga ta’sir qiluvchi qadriyatlar, xulq-atvor normalari, axloq va axloq tamoyillarini o’rganadi. o’rganish qobiliyati, o’z-o’zini hurmat qilish va shaxslararo munosabatlar. Shaxs kamolotining shakllanishida ta’limning rolini yuqori baholab bo‘lmaydi.
Yana bir muhim omil – hayot tajribasi. Inson o‘zining shaxsiy tajribalari, ijtimoiy-madaniy muhitga ta’sir etishi, ta’lim va tarbiyasi orqali tajriba to‘playdi. Bu esa unga xatolardan saboq olish, ko‘nikma va sifatlarini rivojlantirish va shu orqali yanada yetuk bo‘lishga imkon beradi
Shaxsiy kamolotning shakllanishigao’z-o’zini anglash va o’z-o’zini anglash darajasi ham ta’sir qiladi. Inson o‘zining kuchli va zaif tomonlarini, istak va maqsadlarini tan olgan va tushungan holda, o‘z harakatlarini tanqidiy baholay oladi va shaxsiy o‘sishga intiladi.
Nihoyat, atrof-muhit va yaqinlaringizning qo’llab-quvvatlashi muhim rol o’ynaydi. Qo’llab-quvvatlash, tushunish va shaxsni qadrlaydigan odamlar bilan muloqot qilish imkoniyati insonda shaxsiy etuklikka erishish uchun zarur bo’lgan ko’nikma va fazilatlarni rivojlantirishga yordam beradi.
Umuman olganda, shaxsiy kamolotni rivojlantirish jarayoni tarbiya, ta’lim, hayotiy tajriba, o’z-o’zini anglash va atrof-muhitni qo’llab-quvvatlash kabi ko’plab omillarning o’zaro ta’siriga bog’liq. Bu omillar insonning butun umri davomida o‘zaro ta’sir ko‘rsatib, uning rivojlanishiga ta’sir etib, uning etuk va muvozanatli shaxs bo‘lib shakllanishiga yordam beradi.
Shaxsiy etuklik va go’daklik: farq nima?
Shaxsiy etuklik va go’daklik shaxs rivojlanishining ikki qarama-qarshi holatini ifodalaydi. Shaxsiy etuklik mas’uliyatli qarorlar qabul qilish, o’z harakatlarining oqibatlarini tushunish, hissiy barqarorlik va mustaqil hayotga tayyorlik bilan tavsiflanadi. Boshqa tomondan, infantilizm o’zini mas’uliyatning etishmasligi, mustaqil qarorlar qabul qila olmaslik va bolaga xos bo’lgan xatti-harakatlarda namoyon bo’ladi.
Shaxsiy etuklik va go’daklik o’rtasidagi asosiy farqlardan biri bu fikrlash qobiliyatidir. Shaxsan etuk shaxs o’z xatti-harakati va oqibatlaridan xabardor bo’lishga, shuningdek, o’z-o’zini tanqid qilishga qodir. Infantil odam o’z xatolariga e’tibor bermaslikka moyil bo’lsa-da, o’z harakatlari uchun javobgarlikni rad etadi va o’zini mas’uliyatsiz tutadi.
Bundan tashqari, shaxsiy kamolot boshqalar bilan sog’lom munosabatlar o’rnatish, hamdardlik va rahm-shafqat ko’rsatish, hayot qiyinchiliklarini o’z rivojlanishining bir qismi sifatida qabul qilish qobiliyatida namoyon bo’ladi. O’z navbatida, infantil odam egosentrizmga moyil, qiyinchiliklardan qochishga intiladi va boshqalar bilan etarlicha kattalarcha munosabatda bo’lmaydi.
Shunday qilib, shaxsiy etuklik va go’daklik o’rtasidagi farq mustaqil, mas’uliyatli bo’lish, aks ettirish va boshqalar bilan etuk munosabatlarni o’rnatish qobiliyatida mavjud. Shaxsiy etuklik insonga hayot qiyinchiliklarini qabul qilish va rivojlanish imkonini beradi, go’daklik esa uni qaram va qaram holatda qo’yadi.
O’zaro munosabatlardagi go’daklik: nima uchun kattalar o’zlarini bolalar kabi tutishadi
Zamonaviy jamiyatda infantilizm kattalarda tobora keng tarqalgan xulq-atvor xususiyatiga aylanib bormoqda. U hayotning turli sohalarida, shu jumladan munosabatlarda o’zini namoyon qiladi. O’zaro munosabatlardagi go’daklik mas’uliyatga to’liq tayyor emasligi, hissiy etuklikning past darajasi va sog’lom munosabatlarni o’rnata olmaslikda namoyon bo’ladi.
O’zaro munosabatlardagi go’daklikning namoyon bo’lishidan biri bu murosaga kelish qobiliyatining yo’qligi. Infantil xulq-atvorni ko’rsatadigan kattalar bezovtalanishga, o’zini o’ylashga va sherigiga hurmatsizlikka moyil bo’lishi mumkin. Ular munosabatlarni o’z ehtiyojlarini qondirish uchun maydon sifatida qabul qilishlari mumkin, shu bilan birga sherigining ehtiyojlari va istaklarini e’tiborsiz qoldiradilar.
O’zaro munosabatlardagi infantilizmning yana bir ko’rinishi muloqot qilish va nizolarni hal qila olmaslik bo’lishi mumkin. Muammolarni muhokama qilish va o’zaro tushunishni izlash o’rniga, infantil kattalar shikoyatlarni to’plashi, muammolarni e’tiborsiz qoldirishi yoki ziddiyatli vaziyatlarda tajovuzkor xatti-harakatlarni namoyon qilishi mumkin.
Shuningdek, munosabatlardagi infantilizm o’zini o’zi rivojlantirish va munosabatlarni rivojlantirishga tayyor emasligida namoyon bo’lishi mumkin. Infantil kattalar o’zaro munosabatlarni yaxshilash va shaxs sifatida o’zini rivojlantirish ustida ishlashni istamay, qulay va beparvo hayotga intilishlari mumkin.
O’zaro munosabatlardagi infantilizm chaqaloq uchun ham, uning sherigi uchun ham ijtimoiy va psixologik muammolarga olib kelishi mumkinligini tushunish muhimdir. Biroq, aksariyat hollarda, bu xatti-harakat insonning o’tmishida, uning bolaligida ildiz otadi va o’z-o’zidan va harakatlarda jiddiy ishlashni talab qilishi mumkin.
O’zaro munosabatlarda infantilizmni engish uchun o’z-o’zini bilish, hissiy etuklikni rivojlantirish va o’z harakatlari va munosabatlari uchun javobgarlikni olishga tayyor bo’lishga intilish muhimdir. Shuningdek, sizga sherigingizni tinglash, murosaga kelish va nizolarni konstruktiv tarzda hal qilish qobiliyati kerak.
Izzattillo Islomov
