Ijtimoiylashtirishni 2 asosiy turga bo’lish mumkin:

• Birlamchi bosqich. U tug’ilishdan etuk shaxs shakllanishigacha bo’lgan davrni qamrab oladi. Ushbu turdagi ijtimoiylashuvning asosiy manbai oila hisoblanadi. Bola o’z ota-onasining xulq-atvori, hayotga bo’lgan qarashlari tamoyilini oladi. Shuningdek, bu vaqtda do’stlar va maktab katta rol o’ynaydi.
• Ikkilamchi bosqich. Bu erda ma’lum bir ijtimoiy o’zgarishlar mavjud. Shaxs ba’zi eski xulq-atvor modellari va hayotga bo’lgan qarashlardan voz kechadi, yangilarini o’rnatadi. Bu jarayon butun umrni oladi.

Shaxsiy sotsializatsiyaning asosiy bosqichlari sxemasi quyidagicha:

1. 1-bosqichda jamiyat normalari va qadriyatlarini tushunish amalga oshiriladi. Shaxs ijtimoiy me’yorlarga moslashishga harakat qiladi.
2. 2-bosqich o’z-o’zini amalga oshirish va shaxsiylashtirish bilan tavsiflanadi. Shaxs jamiyatga qandaydir tarzda ta’sir o’tkazishga harakat qiladi.
3. 3-bosqichning diqqatga sazovor tomoni shundaki, shaxs ma’lum bir guruhda ijtimoiylashishga harakat qiladi, u erda u o’z qobiliyatini shakllantiradi va namoyon qiladi.

Shuningdek, ijtimoiy jarayon boshqa bosqichlardan o’tishni ham o’z ichiga oladi. Batafsil ma’lumot quyida.

Eriksonning shaxsiy ijtimoiylashuv rejasi

Mashhur psixolog E.Erikson ijtimoiylashuvning ayrim bosqichlarini belgilaydi:

1. Go’daklik davri (tug’ilgandan 1,5 yoshgacha). Bu jamiyatda asosiy ishonch hissini shakllantirish bilan tavsiflanadi. Asosiy rol onaga beriladi, u bilan muloqot qilish etarli bo’lishi kerak.
2. Erta bolalik davri (1,5 yoshdan 4 yoshgacha). Bu vaqtda chaqaloqning mustaqilligi shakllanishi sodir bo’ladi. U allaqachon aylanib yurib, o’yinchoqlarini va narsalarni qo’yib yuboradi.
3. Bolalik davri (4 yoshdan 6 yoshgacha). O’yinlar davomida tashabbuskorlik va zukkolik, xotira, ijodiy moyillik, mantiq rivojlanadi. Bola dunyoqarashini kengaytiradi.
4. Boshlang’ich maktab yoshi (6 yoshdan 11 yoshgacha). Ushbu turdagi ijtimoiylashuv nafaqat ota-onalar ishtirokida, balki maktabda ham katta rol o’ynaydi, tengdoshlar bilan muloqot. Ta’lim jarayonida erishilgan yutuqlar yoki muvaffaqiyatsizliklar shaxsning kelajakdagi rivojlanishiga ta’sir qilishi mumkin.
5. O’smirlik davri (11 yoshdan 20 yoshgacha). Bu bosqichda shaxsning asosiy tashvishi uning jamiyat oldida qanday ko’rinishidir. Bu qisman jinsiy rivojlanishga ta’sir qiladi. O’smir o’z kasbini tanlashi va topishi kerak.
6. Yoshlik davri (21 yoshdan 25 yoshgacha). Odamlar hayot sherigini topish bilan ovora, ular boshqalar bilan, xususan, o’zlarining ijtimoiy guruhidan faolroq muloqot qilishni boshlaydilar.
7. Yetuklik bosqichi (25 yoshdan 55-60 yoshgacha). Inson o’zi yoqtirgan narsani qiladi. Boshqalar, ayniqsa bolalar bilan munosabatlarni o’rnatish alohida ahamiyatga ega.
8. Qarilik davri (o’limgacha 55-60 yoshdan). Bu vaqtda odamlar o’z hayotlarini qayta ko’rib chiqishadi va o’tmish haqida o’ylashadi. Inson vaqti tuga boshlaganini tushunadi. Shu tufayli u tashqi dunyodan uzoqlashishi mumkin.