Behruzbek Hamidov
Men har doim yozuvchi bo’lishni xohlardim, lekin hech qachon amalga oshmadi. Birinchidan, men pul to’laydigan kasbga ega bo’lishim kerak edi, keyin agentlikda omon qolishim kerak edi, keyin esa bolani va mening onlayn loyihamni qanday birlashtirishni aniqlashim kerak edi. Va men Kerri Bredshou timsoli ustida xo’rsinib: “Bir kun kelib men albatta yozuvchi bo’laman” deb aytdim. Tasavvur qildim, xayol qildim, lekin orzuim sari qadam tashlamadim. Hatto iroda sa’y-harakatlari bilan ham, men jazo sifatida hikoyalar asosida sotib olingan kursni boshdan kechirdim. Nega?
Mimetika nazariyasi
“Dunyo yaratilishidan beri yashiringan narsalar” kitobining muallifi Rene Jirard istaklarning ikki turi borligi haqidagi tezisni ilgari suradi. Bu:
- haqiqiy istaklar,
- taqlid qiluvchi (mimetik).
An’anaviy ravishda biz o’zimiz xohlagan narsamiz bor, chunki biz qiziqish, hayajon, ilhomni his qilamiz. Va turli sabablarga ko’ra jamiyatda ma’qullangan narsa.
Mimetik istaklar quyidagilar bilan bog’liq:
- muhim kattalar vakolati bilan (onam aytgani uchun men chet tiliga bordim),
- biron bir guruhga a’zo bo’lish istagi bilan (men Shveytsariyada chang’ida uchaman, chunki mening barcha hamkasblarim buni qiladi),
- filmlar, kitoblar, ijtimoiy tarmoqlardagi go’zal tasvir bilan (men hamma narsadan voz kechaman va Evropadagi kichik fermada otlarni ko’paytirishni boshlayman),
- reklama tasvirlari bilan (qiziqarli hayot kechirish uchun Gopro kamerasini sotib olaman).
Qoida tariqasida, bu istaklar kuchli va hissiydir. Siz nima va qanday qilib topa olmaysiz, lekin uni imkon qadar tezroq olishni xohlaysiz. Ammo siz tasavvur qilayotgan tasvir nafaqat to’liq emas, balki u ko’pincha kontekstdan chiqariladi. Misol uchun, go’zal fermada bir xil otlar – bu tizzagacha bo’lgan loyda, monotonlik, madaniy hayotdan va odamlardan uzoqda bo’lgan rezina etiklardagi go’ngni anglatadi.
Izzattillo Islomov
