Sog’lom tajovuz nima va uni nima uchun ko’rsatish kerak?

O’z his-tuyg’ularingizni namoyish eta olish juda muhim, chunki bu atrofda sodir bo’layotgan narsalarga o’ziga xos munosabatdir. Nima uchun odamlar g’azab va tajovuzkorlikni namoyon qiladilar? Bu his-tuyg’ular bizga adolatsiz munosabatda bo’lganda, shaxsiy chegaralarga tegganda paydo bo’ladi. Va bu holda, siz javob berishingiz kerak. G’azab va g’azab tahdidni bildiradi va tashqi ko’rinishda namoyon bo’ladi. Ularning namoyon bo’lish paytlarida burun teshiklari shishiradi, yonoqlari binafsha rangga aylanadi, mushtlar siqiladi. Shunday qilib, ongsiz darajada tana jangga tayyorlanmoqda. Hissiy tajovuz yordamida inson nafaqat o’zining shaxsiy chegaralarini himoya qila oladi, balki boshqalarni ham o’zgartiradi.

Agar siz g’azab va tajovuzkorlikni ko’rsatmasangiz nima bo’ladi?

Har bir inson g’azablanishga haqli. Ammo bizning jamiyatimizda salbiy his-tuyg’ularni hayvonot tabiatining ko’rinishi deb hisoblash va ularni tiyishga harakat qilish odat tusiga kiradi. G’azab, g’azab, qat’iyatlilik, g’azab – bularning barchasi bolalikdan qoralanadi. Bizni oqsoqollarga baqirmaslik, o‘yinchoq olib qo‘yilganda g‘azablanmaslik, narsalarni tashlamaslik o‘rgatiladi. Ammo bunday sharoitda nafrat hech qayerga ketmaydi. Agar u namoyon bo’lmasa, u ongsizda qoladi. Natijada, odam tajovuzni ijtimoiy jihatdan maqbulroq tarzda ifodalash usulini qidiradi: uni o’ziga yoqish (avto-agressiya) yoki passiv-agressiv bo’lish.

Psixologiyada avto-tajovuz psixikaning mudofaa manevrini anglatadi, bunda odam o’ziga boshqalarga nisbatan ruxsat etilmagan narsani qiladi. O’z-o’zini buzuvchi xatti-harakatlar o’zini namoyon qiladi: ishchanlik, ortiqcha ovqatlanish, alkogolizm, ekstremal sport turlari. O’ziga ortiqcha talablar qo’yish ham o’ziga qarshi qaratilgan psixologik tajovuzkorlikning ko’rinishidir.

Passiv tajovuz hech qachon ochiq namoyon bo’lmasligi bilan tavsiflanadi. Inson o’z his-tuyg’ularini ifoda eta olmaydi va manipulyatsiya, mas’uliyatni o’zgartirish, provokatsiyalar orqali harakat qilishni boshlaydi.

Agar siz tajovuzkorlikni o’jarlik bilan rad qilsangiz, salbiy va ijobiy his-tuyg’ularni to’liq boshdan kechirish qobiliyatini yo’qotishingiz mumkin.

Sog’lom tajovuz

Sog’lom tajovuz zo’ravonlikka olib kelmaydi. Bu shunchaki noldan paydo bo’lmagan his-tuyg’ularingizni ifoda etish, o’zingizni, printsiplaringizni va shaxsiy chegaralaringizni himoya qilishning bir usuli. Bu nafaqat g’azabning namoyon bo’lishi, balki insonga hayotiylik ham beradi. Natijalarni munosib baholagan holda bizni martaba, shaxsiy munosabatlar, sportda muvaffaqiyatga erishishga undaydi. Sog’lom tajovuzkorlik ko’rsatmasdan, odam qarama-qarshilikka kira olmaydi.

Nima qilsa bo’ladi?

G’azabni bostirish uchun har qanday urinish odamni chalg’itadi. G’azab va g’azab bilan qanday kurashish kerak? Avvalo, siz g’azabni tan olishni o’rganishingiz va g’azab va norozilik his-tuyg’ularini ifoda etish huquqiga ega ekanligingizni tushunishingiz kerak. Agar tajovuz yomon narsa bilan bog’liq bo’lsa, nima uchun bu sodir bo’layotganini bilib olishingiz kerak. G’azabingizni eshitishni o’rganish va unga nima sabab bo’lganini tushunish muhimdir. Ba’zan biz ularning sabablari haqida chalkashib ketamiz. Oddiy misol: ona bolasidan g’azablanadi, chunki u oddiy bolalarcha hazil bilan ko’rinadi, mos ravishda uni buzadi. Bunday hollarda g’azabning sababi ko’pincha bolalarcha hazil emas, balki erning bolaga etarlicha yordam bermasligi, tarbiyada kam ishtirok etadi. Va onaning o’zi buni har doim ham tushuna olmaydi.

G’azab darajasini aniqlash uchun mashq qiling

To’rtta asosiy tuyg’u bor: g’azab, qayg’u, qo’rquv va quvonch. Ularning har biri juda ko’p his-tuyg’ular bilan ifodalanadi. Masalan, g’azab tirnash xususiyati, g’azab, bezovtalanish, g’azabdan iborat. Siz hali ham qo’yib yubora olmaydigan har qanday mojaro haqida o’ylab ko’ring. Rahbar bilan janjal bo’lsin. Endi his qilgan his-tuyg’ularingizni foizlarda taqsimlang. Masalan, rasm quyidagicha ko’rinishi mumkin:

• 40% qo’rquv (men ishimni yo’qotishdan qo’rqaman);
• 20% quvonch (yutilgan bahsdan g’alaba);
• 30% qayg’u (chunki ular hali ham ish joyini o’zgartirmagan);
• 10% g’azab (so’zlarim inobatga olinmaganidan g’azabdaman).

G’azabning kichik bir qismi tashvishli bo’lishi kerak. U qayerga ketdi? Nima uchun g’azablanayotganingizni va nima uchun o’zingizning noroziligingiz bilan bog’lana olmasligingizni o’ylab ko’ring.