Izzattillo Islomov
Sovet davrida psixiatrning ishi qidiruvga o’xshardi, uni hamma ham bajara olmaydi. Psixiatriya shifoxonasi ostonasini birinchi bo’lib kesib o’tgan tibbiyot talabalari qo’shimcha ravishda ko’plab “maxfiy bilimlarni” olishlari kerak edi. Deyarli yarim asr davomida psixiatriya shifoxonalarida psixiatr, bo‘lim mudiri va bosh shifokor bo‘lib ishlagan Aleksandr Shuvalovning ijobiy va salbiy tomonlari haqida xolisona gapirdi. Sovet psixiatriyasi.
– Aleksandr Vladimirovich, psixiatr Sovet davrida muvaffaqiyatli ishlashi uchun nimani bilishi kerak?
– Yosh psixiatr ish boshlashda duch kelgan birinchi narsa bu so’ragan har bir kishiga yordam ko’rsatish zarurati edi. Biz bemorni ikkita karavotga yoki uchtasini ikkita karavotga qo’yishimiz, erga to’shak yoyishimiz mumkin, lekin ularni yordamsiz qoldirmaymiz. Avvalgidek, hozirgidek, “bemorga yordam ko’rsatmaslik” jinoiy huquqbuzarlik hisoblangan.
Yaxshiyamki, psixiatrlar Sovet davrida dori-darmonlar, tez yordam mashinalari uchun benzin yoki hamshiralarning etishmasligi kabi qiyinchiliklarga duch kelmadilar. Bu “syurprizlar” keyinroq, ikki minginchi yil boshida paydo bo’ldi. Aytgancha, Sovet Ittifoqida ma’lum bo’lgan ruhiy kasalliklarga yordam beradigan barcha dori-darmonlarni bir tomondan hisoblash mumkin edi, lekin ular doimo mavjud edi.
Bemorlar joylashtirilgach, qiyinchiliklar tugamadi. Psixiatrik “kvest” ning navbatdagi darajasi – tibbiy hujjatlarni to’g’ri to’ldirish qobiliyatini tekshirish boshlandi. Misol uchun, har bir psixiatr mamlakatda o’z joniga qasd qilish statistikasi tasniflanganligini bilardi. Bosh shifokor butun shahar yoki viloyat uchun emas, balki faqat ro’yxatga olingan bemorlarning o’z kontingenti uchun “ma’lumotlarni oshkor qilishi” mumkin edi. Shahardagi barcha o’limlar qayd etilgan ro’yxatga olish idorasidan olingan guvohnomalar va ko’chirmalarda “o’z joniga qasd qilish” deb yozish taqiqlangan va xodim yumshoqroq so’zlarni tanlagan: “yiqilishdan o’lim”, “asfiksiya” va boshqalar. O’z joniga qasd qilishni baxtsiz hodisadan ajratib bo’lmaydi.
– Hech qachon zo’ravon bemorlarga duch kelganmisiz?
– Albatta! Bir marta qabulda bo’lgan bemor deliryum holatida meni shunchaki kursimdan ko’tardi va … meni kaktusga o’tirdi. Birinchi marta men kaktuslar yig’ish sevimli mashg’ulotimdan afsuslandim. Hamshira va men ancha vaqt ignalarni tortib olishga majbur bo’ldik. Yana bir xayolparastlik va gallyutsinatsiyalardan aziyat chekkan bir bemorim suhbatimiz chog‘ida jalyuzi yirtib tashlay boshladi: u uchinchi qavat derazasida stalkerni tasavvur qildi. Men uni burishim kerak edi, uni erga bosib, buyurtmachilarni kutishim kerak edi.
Psixiatrlar, avval ham, hozir ham, doimo o’zlarining xavfsizligi haqida o’ylashlari kerak. Hayotga tahdidlar eng kutilmagan joylarda yashiringan. Bizning psixiatriya shifoxonamizning barqaror remissiyasi bo’lgan, mehnat instruktori bo’lib ishga tushgan sobiq bemori to’satdan menga uy qurilishi, o’tkir pichoq bilan hujum qilishini kim tasavvur qilgan? Biroq, bu sodir bo’ldi! Shu payt yo‘lak bo‘ylab o‘tayotgan narkologiya bo‘limining bemorlari meni qutqarib qolishdi.
Behruzbek Hamidov
