Behruzbek Hamidov
Xushmuomalalik – bu ijobiy va konstruktiv muloqot darajasi sezilarli darajada pasaygan shaxsiy xususiyatdir. Ushbu muloqot uslubi, qoida tariqasida, odamga zarar etkazish uchun yoki boshqalarning his-tuyg’ulariga befarqlik bo’lganda maxsus qurilgan. Xushmuomala odamlar doimo o’zlarining xudbinligini birinchi o’ringa qo’yishadi. Shu bilan birga, ko’pchilik qolganlardan barcha e’tiborni faqat ularga qaratishni talab qiladi, o’zlari esa boshqalarning his-tuyg’ulari va o’ylashlariga juda befarq.
Inson boshqa odamlarga ta’sir qiladigan salbiy fazilatlarga ega ekanligini to’liq anglamasligi mumkin. Bundan tashqari, xudbin odamlar ko’pincha qarindoshlari, do’stlari yoki shunchaki tanishlarining his-tuyg’ulariga e’tibor bermaydilar.
Ko’pincha, odobsiz xatti-harakatlar insonning kerakli ma’lumotga ega emasligi, balki mavjud odob-axloq me’yorlarini bilmasligi natijasida ham o’zini namoyon qila boshlaydi. Shu bilan birga, inson nafaqat oliy ma’lumotli, balki ziyoli oilada ulg’ayganiga ham duch kelish mumkin. Shunga qaramay, u notanish odamlar bilan muloqot qilishda o’zini beparvo tutadi.
Agar muloqotda xushmuomalalik paydo bo’lishiga olib kelishi mumkin bo’lgan shaxsiy sabablarni ko’rib chiqsak, tushunishdagi ziddiyatga, shuningdek, o’z shaxsiy ma’nosida alohida e’tibor berish kerak. Agar biror kishi ichki jarayonlarni juda yomon his qilsa va nazorat qilsa, bu u o’zini o’rab turgan narsaga to’liq yo’naltira olmasligiga olib keladi. Agar biron bir ichki kuchlanish mavjud bo’lsa va odam uni yashirishga harakat qilsa yoki uni tashqariga chiqarmasa, bu oxir-oqibat salbiy energiyaning kuchli ko’tarilishiga olib keladi. Ko’pchilik, suhbatdoshni xafa qilishi mumkin bo’lgan sharhlarini nazorat qila olmasliklarini aytishadi.
Ongli va ongsiz soxta pas
Bu tushuncha ham ongli, ham ongsiz ravishda o’zini namoyon qilishi mumkin. Ongsiz namoyon bo’lish psixologik himoya turlaridan biridir. Agar biror kishi raqibiga chiroyli tarzda qarshilik ko’rsata olmasa, u aniq tahdidni his qiladi. Qo’rquv, odam birinchi bo’lib hujum qilishni boshlashiga olib keladi va shu bilan uning yo’nalishi bo’yicha yanada ko’proq tajovuzni keltirib chiqaradi.
Xushmuomalalikning ongli ravishda namoyon bo’lishida, inson o’z maqsadiga erishishni xohlaydi, deb aytishimiz mumkin. Shunday qilib, u dushmanning holatini vaqtinchalik beqarorlashtirishga, barcha e’tiborni o’ziga qaratishga harakat qiladi. U yomon ishlay boshlaydi, boshqa odamlarni manipulyatsiya qiladi.
Xushmuomalalik, qoida tariqasida, odamning boshqalar bilan qo’pol munosabatda bo’lishi va ularni axloqiy jihatdan sindirishga harakat qilishida namoyon bo’ladi. Xushmuomala odamlar hech kim ularni kutmaganda paydo bo’lishni, shaxsiy suhbatlarga aralashishni, suhbat hajmini nazorat qilmaslikni juda yaxshi ko’radilar. Ular g’iybat qilishni va boshqalarni qoralashni, ko’p jihatdan haqorat qilishni afzal ko’radilar.
Ko’pincha beozor odamlar hatto samimiy tafsilotlarni ham muhokama qilishadi va agar buning iloji bo’lmasa, ular boshqa odamning obro’siga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin bo’lgan narsalarni o’ylab topishadi. Yo’naltirilgan taktsizlik energiya yoki psixologik vampirizm rolini o’ynaydi, bu esa suhbatdan so’ng odamning kuchli buzilish his qilishiga olib keladi.
Izzattillo Islomov
