Stressli vaziyatlarning foydasi bormi?

Zamonaviy insonning hayoti ko’p qirrali va undan stressni butunlay yo’q qilish mumkin emas. Har kuni ko’plab voqealar bilan to’ldiriladi, ulardan ba’zilari quvonch keltiradi, boshqalari esa faqat sezilarli darajada xafa bo’lishi mumkin. Insonning reaktsiyasi, shuningdek, shaxsning qaysi psixotipga tegishli ekanligiga qarab mutlaqo xilma-xil bo’lishi mumkin.

Amerika olimlari birinchi bo’lib stressni shu tarzda o’rganishni boshladilar. Ular shunday xulosaga kelishdiki, ba’zida odam ruhiy tushkunlikni boshdan kechirganda, tananing ba’zi hujayralari tezroq ishlay boshlaydi, infektsiyalarga qarshi kurasha boshlaydi va immunitetni mustahkamlaydi. Bu holda tanani mustahkamlash adrenalin, kortizol va norepinefrin ishlab chiqarishga olib keladi.

Yuqorida aytilganlarga asoslanib, biz qisqa muddatli stressning afzalliklarini ta’kidlashimiz mumkin:

• xotira sezilarli darajada yaxshilanadi;
• stress immunitet tizimini mustahkamlashga yordam beradi;
• har qanday aralashuvdan keyin tananing tez tiklanishiga hissa qo’shadi;
• intellektual qobiliyatlarni faollashtiradi;
• asab tizimini yanada chidamli qiladi;
• stressni boshdan kechirgan odamlarga bog’lanish tuyg’usini shakllantirish.

Shunisi e’tiborga loyiqki, faqat uzoq muddatli bo’lmagan qisqa muddatli stress foyda keltiradi. Aynan shu reaktsiyalar miya faoliyatiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.

Foydali stress – bu bir martalik va qisqa muddatli bo’lgan tananing holati. Bu hech qanday salbiy ta’sir ko’rsatmaydi va hech qanday oqibatlarga olib kelmaydi. Agar odam uzoq vaqt stressni boshdan kechirsa, bu shaxsga hissiy va jismoniy jiddiy zarar etkazadi.

Qanday qilib foyda va zarar o’rtasidagi chiziqni yo’qotmaslik kerak

Biz allaqachon bilib olganimizdek, stressli vaziyatlar ba’zan odamga juda ijobiy ta’sir ko’rsatadi, ammo nima foydali, nima zararli va bu nozik chiziqdan qanday o’tmaslik kerakligini tushunishga arziydi. Bu sizga ba’zi vaziyatlarni to’g’ri ko’rib chiqishga va ularga normal javob berishga yordam beradi.

Dunyo bo’ylab ko’plab olimlar surunkali stress va o’rtacha stress o’rtasidagi farq nima degan savolga javob izlashdi. Biroq, hech kim konsensusga kela olmadi, faqat stressli vaziyatlar bir marta sodir bo’lishi kerak, keyin siz salbiy oqibatlardan qo’rqmasligingiz kerak.

Muntazam stressni keltirib chiqaradigan manbalar mavjud bo’lsa, bu jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Stressli vaziyatda doimiy qolish insonning sog’lig’iga va uning ruhiy holatiga salbiy ta’sir qiladi, bu esa uzoq davom etadigan depressiyaga olib kelishi mumkin. Uzoq muddatli stressning mavjudligi quyidagi oqibatlarga olib kelishi mumkin:

• yurak-qon tomir, ovqat hazm qilish, asab va boshqa tizimlarning buzilishi;
• o’limga olib keladigan jiddiy kasalliklar xavfini oshiradi;
• bosh og’rig’i, diareya, uyqu buzilishi va boshqalar shaklida sog’liq muammolarining paydo bo’lishi;
• nevroz, tashvish, asabiylashish va tajovuzkorlikning mavjudligini keltirib chiqaradigan psixo-emotsional beqarorlik.