Izzattillo Islomov
Vaktsinaning ikkilanishi – bu emlashlar mavjudligiga qaramay, olishni istamaslik yoki rad etish. Bu turli omillardan kelib chiqishi mumkin, masalan, emlash xavfsizligi, noto’g’ri ma’lumotlar, sog’liqni saqlash tizimiga ishonchsizlik, diniy yoki madaniy e’tiqodlar. Vaktsinadan ikkilanish sog’lig’iga jiddiy muammo tug’diradi, chunki bu emlash stavkalarining pasayishiga olib kelishi va jamiyatlarda oldini olish mumkin bo’lgan kasalliklarning tarqalish xavfini oshirishi mumkin.
Emlashda ikkilanish COVID-19 pandemiyasidan oldin ham mavjud edi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti 2019-yilda uni dunyodagi eng yirik o‘nta global tahdidlardan biri deb atadi. Biroq, COVID-19 pandemiyasi davrida emlashda ikkilanish yanada kuchaydi. Bu eng yaxshi COVID-19 vaktsinalari mavjud bo’lganda va emlash kampaniyalari boshlanganda ko’rindi. Emlangan aholi ulushi boshida tez o’sib bordi va 100% ko’rsatkichdan juda uzoqda o’sishni to’xtatdi. Ba’zi guruhlarda emlash stavkalari deyarli 50% ga yetdi yoki vaktsina mavjudligiga qaramay, unga etib bormadi.
Tadqiqot mualliflari Yongjin Choy va Eshli M. Foks vaktsinaning ikkilanish darajasini bashorat qiluvchi omillarni o’rganishni xohlashdi. Ularning ta’kidlashicha, butun dunyo bo’ylab hukumatga ishonchning pastligi emlashda ikkilanishning eng muhim omillaridan biri hisoblanadi. Biroq, Qo’shma Shtatlarda vaktsinaning ikkilanishi ham partiyaviylik xususiyatiga ega, chunki bu ayniqsa Tramp tarafdorlari orasida yaqqol namoyon bo’lgan.
Ushbu assotsiatsiyalarni ajratish uchun tadqiqotchilar 2020-yil dekabridan 2021-yil iyuligacha boʻlgan davrni oʻz ichiga olgan “Amerikani tushunish” tadqiqotining toʻqqizta toʻlqinidan olingan maʼlumotlardan, jumladan, Qoʻshma Shtatlarda COVID-19 vaktsinalari keng jamoatchilikka foydalanish mumkin boʻlgan vaqtdan oldingi va keyingi vaqtdan foydalangan. Amerikani tushunish tadqiqoti Janubiy Kaliforniya universitetidagi Iqtisodiy va ijtimoiy tadqiqotlar markazining loyihasidir.
Ushbu tahlilda foydalanilgan to’qqizta to’lqin bo’yicha so’rovda qatnashganlarning o’rtacha soni 4,196 ni tashkil etdi. Bular 5446 nafar turli shaxslar (barcha so’rovlarda qatnashmagan). So’rovda ishtirokchilardan emlash holati va kelajakda emlash ehtimoli haqida so’ralgan. Vaktsina olish ehtimoli biroz yoki juda kam ekanligini aytgan ishtirokchilar vaksinaga ikkilanganlar sifatida tasniflandi. So‘rovda, shuningdek, vaksinaning foydaliligi va samaradorligi haqidagi tasavvurlar, shifokorlarga ishonch va ijtimoiy tarmoqlardagi aloqalar haqida ma’lumotlar to‘plangan.
Tadqiqotchilar, shuningdek, shifokorlarga bo’lgan ishonch, ijtimoiy tarmoq xizmatlari, milliy/mahalliy gazetalar, oila va yaqin do’stlar va tanishlar bilan aloqalar bilan bir qatorda vaktsinalarning foydaliligi va samaradorligi haqidagi fikrlarni ham tahlil qildilar.
Tadqiqot mualliflari davlat sog’liqni saqlash muassasalariga ishonadigan va ishonmaydigan ishtirokchilarni (mahalliy sog’liqni saqlash boshqarmasi xodimlariga, Sog’liqni saqlash va aholiga xizmat ko’rsatish departamentiga va CDCga qanchalik ishonishlari to’g’risidagi javoblar asosida) hamda buni amalga oshiradigan va qiladiganlarni aniqladilar. Trampga ishonmaslik (Donald Trampga qanchalik ishonishlari haqidagi javoblar asosida).
Tadqiqot shuni ko’rsatdiki, so’rov ishtirokchilarining 21 foizi davlat sog’liqni saqlash muassasalariga ishonmagan, biroq Trampga ishongan, 15 foizi davlat sog’liqni saqlash muassasalariga ham, Trampga ham ishongan, 21 foizi davlat sog’liqni saqlash muassasalariga ham, Trampga ham ishonmagan, 42 foizi esa davlat sog’liqni saqlash muassasalariga ishongan. Trampga ishonmadi.
Umuman olganda, respondentlarning 72 foizi oxirgi so’rov to’lqini tomonidan kamida bitta COVID-19 vaktsinasini olgan. Biroq, davlat sog’liqni saqlash muassasalariga ishonmaganlar orasida atigi 49% kamida bitta o’q otishgan, davlat sog’liqni saqlash muassasalariga ishonganlar orasida 93%, ammo Trump emas.
Trampga ishonish sog’liqni saqlash muassasalariga ishonchsizlikni kuchaytirganga o’xshaydi. Davlat sog‘liqni saqlash muassasalariga ishonmagan, ammo Trampga ishongan guruhdagi emlanganlar ulushi 41 foizni tashkil etgan bo‘lsa, davlat sog‘liqni saqlash muassasalariga ham, Trampga ham ishonmagan guruhda bu ko‘rsatkich 56 foizni tashkil etdi.
“Vaktsinadan ikkilanish – bu siyosiy, madaniy va ijtimoiy qadriyatlar ta’siri ostida bo’lgan juda kontekstli muammo bo’lib, bu shaxslar yoki jamoalar hokimiyatga ishonish yoki ishonchsizlik qilish uchun zamin yaratadi. AQShda vaktsinalarning ikkilanishi va past qabul qilinishi odatda konservativ mafkura va ayniqsa, sobiq prezident Donald Trampni qo’llab-quvvatlash bilan bog’liq. Biroq, biz davlat sog’liqni saqlash muassasalariga nisbatan kengroq ishonchsizlik vaktsinaning ikkilanishi va kam qabul qilinishining faqat Trampga bo’lgan ishonchi yoki partiyani aniqlashdan ko’ra kuchliroq va izchilroq bashorat qilishini aniqladik “, deb xulosa qilishdi tadqiqotchilar.
Tadqiqot AQShda vaktsina ikkilanuvchanligining mavjud omillarini ilmiy tushunishga muhim hissa qo’shadi, ammo u ham hisobga olinishi kerak bo’lgan cheklovlarga ega. Shunisi e’tiborga loyiqki, tadqiqot to’lqinlari faqat qisqa vaqtni qamrab oldi. Shuning uchun ma’lumotlar partiyaviy dinamikani o’sha davrdan tashqari kuzatishga imkon bermaydi. Siyosiy dinamika o’zgargand
Behruzbek Hamidov
