Behruzbek Hamidov
darajasi oshib borayotgan okruglar dastlab Donald Trampni qo’llab-quvvatlash chegarasigacha ko’tarilgan, shundan so’ng qo’llab-quvvatlash pasayishni boshlagan. Bu mahalliy semirishning tarqalishi va siyosiy ovoz berish shakllari o’rtasidagi murakkab, chiziqli bo’lmagan munosabatni ko’rsatadi.
Semirib ketish Qo’shma Shtatlarda asosiy sog’liqni saqlash muammosiga aylandi. Semirib ketishning tarqalishi sezilarli darajada oshib bormoqda va u turli surunkali kasalliklar va sog’liqni saqlash uchun katta xarajatlar bilan bog’liq.
Vaziyat siyosiy masalaga aylandi, ular ikkita asosiy nuqtai nazarga ega: “shaxsiy javobgarlik” va “ekologik” nuqtai nazar. Bu istiqbollar turli siyosiy ta’sirlarga ega va turli siyosiy partiyalar bilan bog‘liq.
Sog’liqni saqlashdagi nomutanosiblik siyosiy natija sifatida o’rganilgan bo’lsa-da, teskari munosabatlar, ya’ni sog’liqning xatti-harakatlari yoki sharoitlar siyosiy xatti-harakatlarga qanday ta’sir qilishi to’liq o’rganilmagan. Tadqiqotchilar Ruopeng An va Mengmeng Ji adabiyotdagi bu bo‘shliqni to‘ldirishni maqsad qilgan.
2016 yilgi prezidentlik saylovlari paytida ovoz berish harakati va semirish darajasi o’rtasidagi bog’liqlikni o’rganish uchun tadqiqotchilar Nyu-York Tayms ma’lumotlar bazasidan okrug darajasidagi 2016 yilgi prezidentlik saylovi ma’lumotlarini olishdi. Bu maʼlumotlar Respublikachilar partiyasidan prezidentlikka nomzodga (Donald Tramp) berilgan ovozlar foizini, Demokratik partiyadan prezidentlikka nomzodga (Hillari Klinton) berilgan ovozlar foizini va har bir okrugdagi umumiy ovozlarni oʻz ichiga olgan.
O’zlarining saylov ma’lumotlari to’g’riligiga ishonch hosil qilish uchun tadqiqotchilar uni The Guardian va Ballotpedia.org tomonidan taqdim etilgan boshqa ikkita asosiy saylov ma’lumotlari ma’lumotlari bilan solishtirishdi. Ular Respublikachilar va Demokratik nomzodlar uchun berilgan ovozlarning shtatga xos foizlari uchta ma’lumotlar bazasida ham kelishilganligini aniqladilar.
2013 yilda kattalardagi semizlikning okrug miqyosida tarqalishi haqidagi ma’lumotlar AQSh Kasalliklarni nazorat qilish va oldini olish markazlarining (CDC) County Data Indicators (CDIs) dan olingan. Ushbu ma’lumotlar salomatlik bilan bog’liq xatti-harakatlar, surunkali holatlar va profilaktik xizmatlar haqida ma’lumot to’playdigan yillik so’rov o’tkaziladigan Xulq-atvor xavf omillarini kuzatish tizimiga (BRFSS) asoslangan.
Potensial ta’sirlarni hisobga olish uchun ular yosh guruhlari, irqiy va etnik tarkib, ta’lim, daromadlar, qashshoqlik darajasi, ishsizlik, metropoliya maqomi va umumiy aholi kabi keng ko’lamli ijtimoiy-demografik omillarni nazorat qildilar.
Tadqiqotchilar semirish darajasi va ovoz berish shakllari o’rtasidagi munosabatni o’rganish uchun fazoviy avtoregressiv regressiya (SAR) deb nomlangan fazoviy modellashtirish usulidan foydalanganlar. Ushbu yondashuv ularga ko’pincha siyosiy xatti-harakatlarda ko’rinadigan ma’lumotlarning fazoviy klasterini hisobga olishga imkon berdi. Ular ma’lumotlar cheklanganligi sababli Alyaskadan tashqari AQShning 3111 okrugidagi ma’lumotlarni tahlil qildilar.
Semizlik darajasi va Respublikachilar partiyasi nomzodiga berilgan ovozlar o’rtasidagi chiziqli bog’liqlikni taklif qilgan oldingi tadqiqotlardan farqli o’laroq , bu tadqiqot chiziqli bo’lmagan yoki undan murakkabroq aloqani aniqladi.
Tadqiqot shuni ko’rsatdiki, okrugda semirish darajasi taxminan 12% dan taxminan 34% gacha oshgani sababli, Respublikachilar partiyasidan prezidentlikka nomzod uchun ovozlarning barqaror o’sishi kuzatilmoqda. Biroq, bu tendentsiya semirib ketish darajasi taxminan 36,1% ga etganida pasayib ketdi.
Bu nuqtadan tashqari, semizlik darajasi o’sishda davom etar ekan, Respublikachilar partiyasi nomzodi uchun ovoz marjasi pasayishni boshladi. Oddiyroq qilib aytganda, burilish nuqtasi bo’ldi – semirish darajasining chegarasi – semirishning keyingi o’sishi Respublikachilar partiyasini qo’llab-quvvatlashga olib kelmadi.
Ushbu tadqiqot qimmatli tushunchalarni taqdim etsa-da, uning cheklovlarini tan olish juda muhimdir. Viloyat darajasidagi ma’lumotlardan foydalanish shuni anglatadiki, topilmalar individual semizlik va ovoz berish harakati o’rtasida to’g’ridan-to’g’ri bog’liqlik ko’rsatmaydi. Bundan tashqari, semizlik darajasi uchun foydalanilgan ma’lumotlar 2013 yilga tegishli bo’lib, bu 2016 yilgi saylov yiliga to’liq mos kelmasligi mumkin.
Tadqiqotchilar semizlik darajasi va ovoz berish xatti-harakatlari o’rtasidagi bog’liqlik mexanizmlarini o’rganish uchun kelajakdagi tadqiqotlar zarurligini ta’kidlab, o’zlarining topilmalaridan sababiy talqin qilishdan ogohlantirdilar.
“Ushbu tadqiqot okrug miqyosida semirishning tarqalishining 2016 yilgi prezidentlik saylovlariga ta’sirini baholadi”, deb xulosa qilishdi tadqiqotchilar. “Tumanlarda semirish darajasi va Respublikachilar partiyasidan prezidentlikka nomzod uchun berilgan ovozlar marjasi oʻrtasida kvadratik bogʻliqlik aniqlandi. Ovoz berish marjasi dastlab okrugdagi semirish darajasi bilan oshdi, lekin uning cho’qqisiga chiqqandan so’ng, semirish darajasi yanada ortishi bilan pasayishni boshladi. Ushbu tadqiqot natijalari shuni ko’rsatadiki, semirishdagi nomutanosiblik nafaqat siyosiy natija, balki siyosiy xatti-harakatlarga ham ta’sir qilishi mumkin. Ushbu tadqiqot kuzatuvga asoslangan bo’lib, o’lchov xatosi, chalkashlik va ekologik xatolikka duchor bo’ladi.
“Kelajakdagi tadqiqotlar ushbu tadqiqotda aniqlangan Respublikachilar partiyasi prezidentligiga nomzod uchun tumandagi semirish darajasi va ovoz berish marjasi o’rtasidagi chiziqli bo’lmagan bog’lanishni takrorlash, semirish epidemiyasining ovoz berish xatti-harakatlari bilan bog’liqligini aniqlash va uzoq muddatli tendentsiyani kuzatish uchun kafolatlanadi. semizlik darajasi va prezidentlik saylovlari o’rtasidagi bog’liqlik.
Izzattillo Islomov
