Behruzbek Hamidov
Gender atipikligi haqida jamiyatning xabardorligini oshirish natijasida olib borilgan tadqiqot gender ifodasining bolalarning ijtimoiy tashvishlariga ta’sirini o’rganish uchun mo’ljallangan. Gender atipikligi insonning xulq-atvori, qiziqishlari yoki tashqi ko’rinishi an’anaviy ravishda tug’ilish paytidagi jinsi bilan bog’liq bo’lgan madaniy me’yorlar va kutishlarga mos kelishi yoki ulardan qanday farq qilishini anglatadi. Misol uchun, o’g’il bolalarning madaniy jihatdan ayollik deb hisoblangan xatti-harakatlari yoki xatti-harakatlari (ko’ylak kiyish kabi) gender atipik deb hisoblanadi.
Oldingi tadqiqotlar asosan katta yoshdagi bolalar va o’smirlarga qaratilgan bo’lib, ko’pincha yosh bolalarning tajribalarini e’tiborsiz qoldirdi. Tadqiqotdagi bu bo’shliq jamoani turli darajadagi gender tipikligi va ota-onalar tomonidan qabul qilinishi bolalarning turli bolalik bosqichlarida ruhiy salomatligiga qanday ta’sir qilishini o’rganishga olib keldi.
“Mening hammualliflarim va men ota-onalarning ijtimoiylashuvi va bolalarning gender rivojlanishida umumiy manfaatga egamiz”, dedi tadqiqot muallifi Sonya Xinyue Xiao, yordamchi Shimoliy Arizona universiteti professori. “Ayniqsa, biz ota-onalarning jinsi keng bolalar haqida gap ketganda qanday rol o’ynashi bilan qiziqdik, ularning ko’pchiligi tengdoshlari qurboni bo’lish, stigmatizatsiya va chetlanish tufayli tengdoshlari bilan qiyin ijtimoiy hayotni boshdan kechirmoqda. Shunisi e’tiborga loyiqki, biz o’rganayotgan bolalar o’zlarini jinsi va/yoki jinsiy ozchilik deb bilishlari shart emas, aksincha, bular jamiyat namunasidagi bolalar bo’lib, ular jinsni stereotipik tarzda ifodalashi va his qilishlari bilan farqlanadi.”
Ikki yil davomida o’tkazilgan tadqiqotda AQShning janubi-g’arbiy qismidagi yirik shahardagi sakkizta boshlang’ich maktabdan 626 nafar bola ishtirok etdi. Ishtirokchilar, jumladan, 209 nafar bog‘cha tarbiyalanuvchilari, 206 nafar ikkinchi sinf o‘quvchilari va 206 nafar to‘rtinchi sinf o‘quvchilari turli millat vakillari bo‘lgan turli guruhlardan iborat edi. Bu bolalarning ota-onalari ham ishtirok etib, oila dinamikasi va munosabatlari haqida qimmatli tushunchalar berdilar.
Bolalardan o’g’il bolalar va qizlarga o’xshashligini maxsus ishlab chiqilgan o’lchov yordamida baholash so’ralgan, bu gender ifodasi spektrini qamrab olgan. Ushbu yondashuv tadqiqotchilarga nafaqat bolalarning o’z jinsiga nisbatan qanday his-tuyg’ularini, balki qarama-qarshi jins bilan qanday bog’liqligini ham baholashga imkon berdi. O’qituvchilar bolalarning ijtimoiy tashvishlari haqida hisobot berish orqali o’z hissalarini qo’shdilar.
Shu bilan birga, ota-onalar bolalardagi gender atipik xususiyatlarni qabul qilishlariga qaratilgan so’rovnomani to’ldirishdi, bu esa tadqiqotchilarga bu bolalarning uyda ko’rsatilayotgan qo’llab-quvvatlash darajasini aniqlashga imkon beradi (masalan, “Sizning qizingiz bo’lsa, sizga qanchalik ma’qul bo’lardi” Erkak shaxsi?”, “Agar sizning o’g’lingiz ayollarga xos bo’lgan o’g’lingiz bo’lsa, siz uchun qanchalik maqbul bo’lardi?”).
Kutilganidan farqli o’laroq, tadqiqotchilar bolaning o’ziga xos gender xossasi (ular o’z jinsiga qanchalik o’xshashligini his qilishlari) ularning ijtimoiy tashvishlari bilan bevosita bog’liq emasligini aniqladilar. Eng muhimi, tadqiqot shuni ko’rsatdiki, ota-onalarning qabul qilinishi, ayniqsa, yosh bolalarga sezilarli ta’sir ko’rsatdi. Bolalar bog’chalari uchun ota-onalarning yuqori darajadagi qabul qilinishi boshqa jinsga o’xshash his qilish bilan bog’liq ijtimoiy tashvishning past darajalari bilan bog’liq edi. Bu holat ikkinchi sinf o‘quvchilarida ham kuzatilgan, lekin to‘rtinchi sinf o‘quvchilarida kuzatilmagan, bu ota-onalarning qabul qilish ta’siri bolalar o‘sib ulg‘aygan sari kamayishi mumkinligini ko‘rsatadi.
“Ota-onalarning qabul qilinishining himoya roli faqat bolalar bog’chalari va 2-sinf o’quvchilarida kuzatildi, ammo namunadagi 4-sinf o’quvchilari emas”, dedi Xiao PsyPost-ga. “Bu hayratlanarli edi, chunki ota-onalar tomonidan qabul qilinishi muhimligini ko’rsatadigan ushbu mavzu bo’yicha oldingi tadqiqotlar katta yoshdagi bolalar va o’smirlarga qaratilgan.”
Bundan tashqari, tadqiqot shuni ko’rsatdiki, ota-onalarning roziligi o’g’il bolalarga qaraganda qizlar uchun ko’proq himoyalangan. Ushbu kutilmagan topilma gender nomuvofiqligi turli jinslar uchun qanday qabul qilinishi va qabul qilinishidagi potentsial farqlarga ishora qiladi.
“Ota-onalarning gender atipikligini qabul qilishi – bu ota-onalarning farzandlarining shaxsiyati, faoliyati va qiziqishlari, xulq-atvori va kiyinish uslubi kabi turli sohalarda o’z farzandlarining gender atipikligini qabul qilishlarini o’z ichiga oladi”, dedi Xiao. “Umuman olganda, gender atipik deb hisoblangan bolalar (ehtimol, boshqa jinsdagi tengdoshlariga o’xshashligi va/yoki bir jinsdagi tengdoshlariga kamroq o’xshashligi tufayli) ijtimoiy tashvishlanish xavfi ostida bo’lsa-da, ularning ota-onalari jinsni qabul qilish darajasi. atipiklik bolalarning ijtimoiy xavotirni qanchalik ifodalashiga ta’sir qiladi.
Tadqiqot bolalarning ruhiy farovonligini shakllantirishda ota-onalarning roziligi muhimligini ta’kidlaydi. Ammo, barcha tadqiqotlar singari, ba’zi ogohlantirishlarni o’z ichiga oladi.
“Bir muhim ogohlantirish shundaki, namunadagi ota-onalar odatda juda yaxshi qabul qilishdi”, dedi Xiao. “Qabul qilishda ko’proq o’zgaruvchanlikni ko’rsatadigan ota-onalar bilan ko’proq tadqiqotlar o’tkazish kerak. Shuningdek, biz ota-onaning farzandi bilan bir xil jinsdagi bolalarni qanday qabul qilishini tekshirib ko’rdik, balki ularning ma’lum bir bolani qabul qilishiga e’tibor qaratish o’rniga.
Bundan tashqari, “biz qo’llagan o’lchov yosh guruhlariga qarab o’zgarib turardi va bu qo’shimcha o’rganishni talab qiladi: Biz bolalarning gender tipikligini baholash uchun yangi o’lchovdan foydalandik – ular jinsning ko’plab sohalarida bir xil va boshqa jinsdagi tengdoshlariga qanchalik o’xshashligini, shu jumladan bolalarning umumiy o’xshashligini baholash uchun. (global), ular qanchalik o’xshash kiyinadi, harakat qiladi va bu tengdoshlari bilan o’ynashdan zavqlanadi. Biroq, eng yosh ishtirokchilar – bolalar bog’chalari – ularning bir jinsdagi tengdoshlariga o’xshashligi va boshqa jinsdagi tengdoshlariga o’xshashligi haqidagi global savollarga javob berishdi.
Ta’kidlash joizki, tadqiqotchilar gender identifikatorini emas, balki gender atipikligini tekshirdilar. Gender atipikligi insonning gender ifodasi jamiyat me’yorlari va kutganlariga qanday mos kelishi bilan bog’liq bo’lsa, gender o’ziga xosligi jamiyat me’yorlaridan qat’i nazar, o’z jinsiga nisbatan ichki tuyg’usi bilan bog’liq. Ikkalasi kesishishi mumkin, lekin to’g’ridan-to’g’ri bog’liq bo’lishi shart emas – masalan, odam o’ziga tayinlangan jinsi (gender identifikatori) bilan qattiq tanib olishi mumkin, lekin baribir o’sha jins uchun atipik deb hisoblangan xatti-harakatlarni amalga oshirishi mumkin (qo’g’irchoqlar bilan o’ynayotgan bola kabi).
“Gender kengayishi haqida gap ketganda, ko’p odamlar jinsi va transgender yoki gey yoshlar kabi jinsiy ozchilik sifatida tanilgan yoshlar haqida o’ylashlari mumkin”, dedi Xiao PsyPost. “Shuni ta’kidlash kerakki, hatto cisgender shaxslar orasida ham ular gender tipikligi jihatidan farq qiladi, ya’ni hamma ham o‘zini stereotipik his etmaydi yoki harakat qilmaydi. Bizning jamoamiz buni turli davlat maktablari talabalari orasida bir necha bor topdi. Bizning fikrimizcha, jamiyatdagi bolalar – turli darajadagi tipiklikni boshdan kechiradiganlar – bolalar va ularning oilalari farovonligi bilan bog’liq tadqiqotlar.
Tadqiqot, “Ota-onalar muhim: ota-onalarni qabul qilish kamroq tashvishlanadigan jinsdagi bolalarga ega“, muallifi Sonya Xinyue Xiao, Aubrey L. Xoffer, Rene L. Benoit, Stefan Skrofani va Kerol Lin Martin
Ulashish
Tvit
Yuborish
Skanerlash
Ulashish
Ulashish
Pin
Yuborish
ALOQADA QO’LING
TREND
Yangi nevrologiya tadqiqotlari chaqaloqlarda erta til o’rganishning an’anaviy nazariyalarini yangilaydi
Musiqa afzalliklari va axloqiy qadriyatlar: Yangi tadqiqot hayratlanarli aloqalarni ochib beradi
Ayol mushuk va it egalari o’z oilalari bilan biroz ko’proq shug’ullanishadi, bu esa farovonlikni yaxshilashga olib keladi, tadqiqot natijalari
Yangi tadqiqot tasdiqlaydi: Ko’p kattalar afsuslanmasdan bolalarsiz hayotni afzal ko’rishadi
Qo’shnichilik buzilishi homiladorlik testosteron darajasining oshishi bilan bog’liq
Yangi psixologiya tadqiqotlari o’zini qurbon bo’lish tendentsiyasini siyosiy zo’ravonlikni qo’llab-quvvatlash bilan bog’laydi
OXIRGI
Testosteron vaqtinchalik ijtimoiy anksiyete buzilishi bo’lgan ayollarda qochish tendentsiyalarini kamaytirishga yordam berishi mumkin
Miya tasvirini o’rganish zo’ravon video o’yinlarning salbiy ta’siri haqidagi uzoq vaqtdan beri mavjud bo’lgan e’tiqodlarni shubha ostiga qo’yadi
Qo’shnichilik buzilishi homiladorlik testosteron darajasining oshishi bilan bog’liq
Musiqa afzalliklari va axloqiy qadriyatlar: Yangi tadqiqot hayratlanarli aloqalarni ochib beradi
Demokratik shifokorlar respublikachi hamkasblariga qaraganda semirishning salomatlik xavfini bemorlar bilan kamroq muhokama qiladilar.
Tadqiqot shuni ko’rsatadiki, ulanish uslublari smartfonlar bilan hissiy aloqalarni shakllantirish tendentsiyasiga ta’sir qiladi
Yangi tadqiqot tasdiqlaydi: Ko’p kattalar afsuslanmasdan bolalarsiz hayotni afzal ko’rishadi
Yangi psixologiya tadqiqotlari o’zini qurbon bo’lish tendentsiyasini siyosiy zo’ravonlikni qo’llab-quvvatlash bilan bog’laydi
Homiylik qilingan kontent
tomonidan tavsiya etilgan
Kognitiv fan
COVID 19
Ruhiy salomatlik
Ijtimoiy psixologiya
Giyohvand moddalarni o’rganish
Fitna nazariyalari
Meditatsiya
Din psixologiyasi
Aviatsiya psixologiyasi va inson omillari
Aloqalar va jinsiy salomatlik
Evolyutsion psixologiya
Neyroimaging
Psixedik dorilar
Qorong’u triada
Siyosiy psixologiya
Biz bilan bog’lanishRad etishMaxfiylik siyosatiFoydalanish shartlari
OBUNA BOʻLING
Mening hisobim
Kognitiv ilmiy tadqiqotlar
Ruhiy salomatlik tadqiqoti
Ijtimoiy psixologiya tadqiqotlari
Giyohvand moddalarni o’rganish
Munosabatlar tadqiqoti
PsyPost haqida
Aloqa
Maxfiylik siyosati
Rozilikni boshqarish
Izzattillo Islomov
