Behruzbek Hamidov
Yillar davomida ovqatlanish odatlari va ularning jismoniy farovonlikka ta’siri o’rtasidagi bog’liqlik mustahkamlandi. Biroq, kognitiv salomatlik sohasi va uning oziq-ovqat iste’moli bilan bog’liqligi hali ham faol o’rganilayotgan sohadir. Sut mahsulotlari, ayniqsa sut va pishloq, ilgari mikroskop ostida bo’lgan, ba’zi tadqiqotlar ularning miya uchun himoya afzalliklariga ishora qilgan, ammo dalillar bir-biriga zid bo’lgan
Kognitiv kasalliklar, shu jumladan Altsgeymer kasalligining global tarqalishi o’sishda davom etar ekan, xavfni kamaytiradigan parhez va turmush tarzi omillarini aniqlash muhim ahamiyatga ega. Ushbu yaqinda o’tkazilgan tadqiqot pishloqni iste’mol qilish va kognitiv qobiliyat o’rtasidagi foydali bog’liqlikni ko’rsatadigan oldingi tadqiqotlarning asosiga asoslangan.
Tadqiqot guruhi 65 va undan yuqori yoshdagi 1516 nafar ishtirokchining ma’lumotlarini tahlil qildi, ular jamoa yiliga bir marta, har ikki yilda bir marta o’tkazadigan geriatrik so’rov ishtirokchilaridan olingan. Tokioda (Yaponiyada) bo’lgan bu shaxslar pishloq iste’moliga alohida e’tibor qaratgan holda, ularning ovqatlanish naqshlari bo’yicha batafsil baholashdan o’tkazildi.
Keyinchalik ularning kognitiv qobiliyatlari keksalar orasida keng qo’llaniladigan 30 balldan iborat kognitiv funktsiya testi – Mini-Mental State Examination (MMSE) yordamida o’lchandi; u orientatsiya, diqqat, xotira, til va vizual-fazoviy ko’nikmalar testlarini o’z ichiga oladi. Ushbu tadqiqot doirasi uchun MMSE 23 yoki undan past ball kognitiv funktsiyaning ko’rsatkichi sifatida tasniflandi.
Qattiq ma’lumotlarni tahlil qilish, yosh, jismoniy faollik va umumiy ovqatlanish odatlari kabi o’zgaruvchilarni hisobga olgan holda, natijalar pishloqni o’z dietasiga kiritgan ishtirokchilar MMSEda 23 yoki undan past ballni qayd etish ehtimoli kamroq ekanligini ko’rsatdi.
Keyinchalik ma’lumotlarni tahlil qilish shuni ko’rsatdiki, doimiy pishloq iste’molchilari ham xilma-xil ovqatlanish bilan maqtanishgan – ammo bu parhez xilma-xilligi pishloq iste’moli va kognitiv qobiliyat o’rtasidagi kuzatilgan korrelyatsiyani kamaytirmagan.
Biroq, bu natijalarga qaramay, tadqiqotda ba’zi cheklovlarni eslatib o’tish kerak. Tadqiqotning ko’ndalang kesimi tabiati shuni anglatadiki, u ma’lumotlarni bir vaqtning o’zida bir vaqtning o’zida to’playdi va har qanday sabab-oqibat xulosalarini istisno qiladi. Ishtirokchilar tomonidan ma’lum qilingan pishloq iste’moliga tayanish potentsial eslash noto’g’riligini keltirib chiqarishi mumkin. Bundan tashqari, MMSE nufuzli baholash vositasi bo’lsa-da, ushbu tadqiqotda pastki kognitiv funktsiya belgisi sifatida qo’llaniladigan chegaraviy ball boshqa tadqiqot konventsiyalaridan farq qilishi mumkin.”Ushbu tadqiqot yapon jamiyatida yashovchi keksa odamlarning kesma ma’lumotlarini tahlil qilgan bo’lsa-da, natijalar shuni ko’rsatadiki, pishloq iste’moli bir nechta chalkash omillarga moslashtirilgandan keyin ham past kognitiv funktsiya bilan teskari bog’liqdir. Kelajakda sabab-oqibat munosabatlarini aniqlash uchun keng miqyosli uzunlamasına tahlil qilish kerak”, – deya xulosa qilishdi tadqiqotchilar.
Izzattillo Islomov
